იხილეთ წყარო გვერდისთვის ცაბაძეები

{{წყარო}}'''ცაბაძეები''' — ქართული გვარი, რომლის ფუძეს წარმოადგენს საკუთარი სახელი „ცაბა“. ცაბა-დან აგრეთვე ნაწარმოებია გვარები: ცაბაურაშვილი, ცაბაური, ცაბაშვილი, ცაბეკია, ცაბოლაშვილი, ცაბოშვილი, ცაბულაშვილი, ცაბურაშვილი, ცაბუტაშვილი, ცაბუტაძე. ყველა ეს გვარი ცაბაძეებისაგან დამოუკიდებლად წარმოშობილი გვარია, ამდენად, არც ერთი მათგანი ცაბაძეების გვარს არ ენათესავება.

==ისტორია==

ცაბაძეების გვარი მომდინარეობს [[შიდა ქართლი]]ს სოფელ [[საციხური (ქარელის მუნიციპალიტეტი)|საციხური]]დან ([[ქარელის მუნიციპალიტეტი]]). ჯერ კიდევ [[1715]] წელს შედგენილ „რუისის სამწყსოს დავთარში“ საციხურის მცხოვრებთა შორის იხსენიება დათუნა წაბაძე, რომლის შთამომავლებიც მოგვიანებით უკვე ცაბაძეებად იხსენიებიან (ჩანს, რომ წაბაძე არის ცაბაძის თავდაპირველი ფორმა). 

გვარის ფორმა „ცაბაძე“ დოკუმენტურად დასტურდება XVIII საუკუნის მეორე ნახევრიდან. ამ დროისათვის შედგენილ სხვადასხვა სახის საბუთებში და მოსახლეობის აღწერის დავთრებში (რომელთა დედნებიც დაცულია სახელმწიფო არქივისა და ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის ფონდებში) იხსენიებიან: გლახა, დავით, ივანე, ვასილ, ზაქარია, ნინია, შიო ცაბაძეები. ყველა მათგანი შიდა ქართლის მკვიდრია.

სოციალური მდგომარეობით ცაბაძეები ხერხეულიძეების კუთვნილი ყმა-გლეხები იყვნენ. საციხურიდან ძველი დროიდანვე გადასახლებულან ზემო იმერეთის სოფელ [[ბაჯითი|ბაჯითში]] ([[საჩხერის მუნიციპალიტეტი]]), ფრონის ხეობის ზემო ნაწილის სოფელ [[წირეთი|წირეთში]] (ამჟამად ნაბაკევი, თუმცა ამ სოფლიდან ცაბაძეები მალევე გადასახლდნენ თბილისში), [[ლიახვი|ლიახვის ხეობის]] სოფლებში [[მარანასა|მარანაში]] (ამ სოფლიდან ცაბაძეები უკანვე საციხურში დაბრუნდნენ საცხოვრებლად), [[თერგვისი|თერგვისში]] (ამ სოფელში დღემდე ცხოვრობენ), კეხვში, ქალაქ გორსა და ცხინვალში. 

[[ზემო იმერეთი|ზემო იმერეთსა]] და ლიახვის ხეობაში ცაბაძეების გადასახლების მიზეზი, როგორც ჩანს, ფრონის ხეობის სოფლებზე [[ლეკები|ლეკების]] გამუდმებული თავდასხმებია. XVIII საუკუნეში აღნიშნული რეგიონი მოსახლეობის დიდმა ნაწილმა დატოვა. ამ მხრივ კი იმერეთი და ლიახვის ხეობა შედარებით უსაფრთხო იყო. 

1840-იან წლებში იმერეთში შედგენილ აღსარების მთქმელთა სიებში დოკუმენტურად დასტურდება ცაბაძეების გვარის მოსახლეობა სოფელ [[ბაჯითი|ბაჯით]]ში.

არსებობს მოსაზრება, რომ ცაბაძეების გვარი წარმოშობილია არა საციხურში, არამედ ბაჯითში, თუმცა საისტორიო და ეთნოგრაფიული მასალების უმეტესი ნაწილი ამ გვარის საციხურიდან წარმოშობაზე მეტყველებს.

1818 წლის კამერალური აღწერის სიების მიხედვით საციხურში ცხოვრობდა (მარანადან დაბრუნებული) ცაბაძეების 6 (გიორგი, გაბრიელი, თამაზი, ნინია, ნინია, გიორგი) კომლი, წირეთში - 1 (გლახა) და თერგვისში - 1 (გიორგი) წარმომადგენელი. ამ რვა ოჯახიდანაა გამრავლებული შიდა ქართლელი ცაბაძეების გვარი.

ცაბაძეების გვარში ბევრი გამოჩენილი პიროვნებაა აღზრდილი. მათ შორის არიან: კომპოზიტორები - [[გოგი ცაბაძე|გიორგი]] (გოგი) და [[კახა ცაბაძე]]ები, მსახიობები - [[როზა ცაბაძე|როზა]] და [[ელისო ცაბაძე]]ები, რეჟისორი - [[ალექსანდრე ცაბაძე|ალექსანდრე (ალეკო) ცაბაძე]], მხატვარი [[ირაკლი ცაბაძე]], სპორტსმენი [[ლევან ცაბაძე]], პროფესორები [[ვალერიან ცაბაძე|ვალერიან]] და [[თეიმურაზ ცაბაძე]]ები, წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წევრები - ევსევი, ვასილ, ივანე და მიხეილ ცაბაძეები და სხვა.

ამჟამად ცაბაძეები განსახლებულნი არიან:

*[[ქარელის მუნიციპალიტეტი]] - ქ.ქარელი, დ.აგარა, სოფლები: აბანო, ბერძენაული, ბრეძა, დვანი, დოღლაური, საციხური, ქვენატკოცა.
*[[გორის მუნიციპალიტეტი]] - ქ. გორი, ს. თერგვისი.
*[[ხაშურის მუნიციპალიტეტი]] - ქ. ხაშური, ს. წაღვლი.
*[[საჩხერის მუნიციპალიტეტი]] - ს. ბაჯითი და სარეკი.
*ქალაქები - თბილისი, რუსთავი, ქუთაისი, აბაშა, ბორჯომი, ვანი და სხვა

ამჟამად საქართველოს მასშტაბით დაფიქსირებულია 1055 სული ცაბაძე. ამათგან ყველაზე კომპაქტურად განსახლებულნი არიან შემდეგ 10 მუნიციპალიტეტში: თბილისი - 318, ქარელი - 258, საჩხერე - 140, რუსთავი - 71, გორი - 70, ხაშური - 49, ქუთაისი - 21, აბაშა - 20, ბორჯომი - 12 და სოხუმი - 12.

[[კატეგორია:ცაბაძეები|*]]