იხილეთ წყარო გვერდისთვის ცივი ომი

{{ინფოდაფა
|კურსივისახელი = არა
|სახელწოდება         =  
|წარწერა = ცივი ომი
|წარწერის სტილი = 
|წარწერის კლასი = 
|ზევით = 
|ზედა სტილი = 
|ზედა კლასი = 
|ქვეთავი = 
|ქვეთავის სტილი1 = 
|ქვეთავის კლასი = 
|ქვეთავი2 = 
|ქვეთავის სტილი2 = 
|სურათი        = [[სურათი:NATO_vs._Warsaw_(1949-1990).png|300პქ]]
|სურათის სტილი   = 
|სურათის კლასი = 
|ტიტრი      = {{legend inline|#005ED0|[[ნატო]]}} და {{legend inline|#E40000|[[ვარშავის პაქტი]]}}
|ტიტრის სტილი = 
|სურათი2 = [[სურათი:Cold War alliances mid-1975.svg|300პქ]]
|ტიტრი2 = „[[სამი სამყაროს მოდელი|სამი სამყარო]]“ აპრილი-აგვისტო 1975
{{legend|#3465A4|პირველი სამყარო: [[დასავლეთის ბლოკი]] [[აშშ]] და მოკავშირეები}}
{{legend|#D40000|მეორე სამყარო: [[აღმოსავლეთის ბლოკი]] [[სსრკ]], [[ჩინეთი]] და მათი მოკავშირეები}}
{{legend|#c1c1c1|მესამე სამყარო: [[მიუმხრობლობის მოძრაობა]] და [[ნეიტრალიტეტი|ნეიტრალური ქვეყნები]]}}
|სურათი3 = [[სურათი:IvyMike2.jpg|300px]]
|ტიტრი3 = ივი-მაიკის ბირთვული იარაღის ტესტირება, 1952
|ქვედა კლასი = 
|ქვედა სტილი =
|ქვევით = 
}}

[[ფაილი:President Ronald Reagan and Soviet General Secretary Mikhail Gorbachev at the first Summit in Geneva, Switzerland.jpg|thumb|right|300px|[[აშშ]]-ის [[აშშ-ის პრეზიდენტი|პრეზიდენტის]] [[რონალდ რეიგანი]]ს (მარცხნივ) და [[სსრკ]]-ის [[საბჭოთა კავშირის პრეზიდენტი|პრეზიდენტის]] [[მიხეილ გორბაჩოვი]]ს შეხვედრა 1985 წელს.]]
'''ცივი ომი''' — [[აშშ]]-სა და მისი მოკავშირეების [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირთან]] და მის მოკავშირეებთან გლობალური [[გეოპოლიტიკა|გეოპოლიტიკური]], ეკონომიკური და იდეოლოგიური დაპირისპირება, რომელიც დაიწყო მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ და [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] [[1940-იანები|1940-იანი]] წლების შუახნიდან [[1990-იანები|1990-იანი]] წლების დასაწყისამდე გრძელდებოდა. ისტორიკოსები ვერ თანხმდებიან მის დაწყება-დასრულების თარიღებზე, მაგრამ ზოგადად მიჩნეულია, რომ პერიოდი გრძელდება [[1947]] წლის [[ტრუმენის დოქტრინა|ტრუმენის დოქტრინიდან]] ([[1947]] წლის [[12 მარტი]]) [[1991]] წელს [[საბჭოთა კავშირი]]ს [[სსრკ-ის დაშლა|დაშლამდე]] ([[1991]] წლის [[26 დეკემბერი]]).<ref>Robert Service, ''The End of the Cold War: 1985–1991'' (Macmillan, 2015)</ref>

ტერმინი ცივი ომი გამოიყენება იმის გამო, რომ არ ყოფილა ფართომასშტაბიანი ბრძოლა უშუალოდ ორ ზესახელმწიფოს შორის, მაგრამ თითოეული მათგანი მხარს უჭერდა ძირითად რეგიონულ კონფლიქტებს, რომლებიც ცნობილია როგორც მარიონეტული ომები. კონფლიქტი ეფუძნებოდა ამ ორი სუპერსახელმწიფოს მიერ გლობალური გავლენისთვის იდეოლოგიურ და გეოპოლიტიკურ ბრძოლას, 1945 წელს ნაცისტური გერმანიის წინააღმდეგ მათი დროებითი ალიანსისა და გამარჯვების შემდეგ.<ref>{{Cite book|last=Sempa|first=Francis|url=https://books.google.com/books?id=Px4uDwAAQBAJ|title=Geopolitics: From the Cold War to the 21st Century|date=12 July 2017|publisher=Routledge|isbn=978-1-351-51768-3}}</ref> გარდა ბირთვული არსენალის განვითარებისა და ჩვეულებრივი სამხედრო განლაგებისა, ბრძოლა პირველობისათვის გამოიხატა არაპირდაპირი საშუალებებით, როგორიცაა [[ფსიქოლოგიური ომი]], პროპაგანდისტული კამპანიები, ჯაშუშობა, შორსმიმავალი ემბარგოები, მეტოქეობა სპორტულ ღონისძიებებზე და ტექნოლოგიურ შეჯიბრებებში, როგორიცაა [[კოსმოსური რბოლა]].

[[დასავლეთის ბლოკი|დასავლეთის ბლოკს]] ხელმძღვანელობდა [[აშშ]] და მასთან დაკავშირებული იყო ზოგიერთი ავტორიტარული მმართველობის ქვეყანა, ხოლო [[აღმოსავლეთის ბლოკი|აღმოსავლეთის ბლოკს]] ხელმძღვანელობდა საბჭოთა კავშირი და ასევე მასთანაც დაკავშირებული იყო ავტორიტარული მმართველობის ქვეყნები. აშშ-ს მთავრობა მხარს უჭერდა ანტიკომუნისტურ და მემარჯვენე მთავრობებს და აჯანყებებს მთელ მსოფლიოში, ხოლო საბჭოთა მთავრობა აფინანსებდა მემარცხენე პარტიებსა და რევოლუციებს მთელს მსოფლიოში. ვინაიდან თითქმის ყველა კოლონიალურმა სახელმწიფომ მიაღწია დამოუკიდებლობას [[1945]]–<nowiki/>[[1960]] წლებში, ისინი იქცნენ ცივ ომში მესამე სამყაროს ბრძოლის ველად.

ცივი ომის პირველი ეტაპი დაიწყო [[1945]] წელს, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დასრულებიდან მალევე. ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა და მისმა მოკავშირეებმა  1949 წელს შექმნეს [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსი საბჭოთა თავდასხმის შიშით და გლობალურ პოლიტიკას უწოდეს [[შეკავების პოლიტიკა]]. საბჭოთა კავშირმა [[1955]] წელს ნატოს საპასუხოდ ჩამოაყალიბა [[ვარშავის პაქტი]]. ამ ეტაპის ძირითადი კრიზისები იყო [[1948]]–<nowiki/>[[1949]] წლების [[ბერლინის ბლოკადა]], [[1927]]–<nowiki/>[[1949]] წლების [[ჩინეთის სამოქალაქო ომი]], [[1950]]–<nowiki/>[[1953]] წლების [[კორეის ომი]], [[1956]] წლის [[უნგრეთის რევოლუცია (1956)|უნგრეთის რევოლუცია]], [[1956]] წლის [[სუეცის კრიზისი]], [[1961]] წლის [[ბერლინის კრიზისი]] და [[1962]] წლის [[კარიბის კრიზისი]]. აშშ და სსრკ ეჯიბრებოდნენ ლათინურ ამერიკაში, ახლო აღმოსავლეთში და აფრიკის, აზიისა და ოკეანიის ქვეყნებში გავლენისათვის.

კარიბის კრიზისის შემდეგ დაიწყო ახალი ეტაპი, რომლის დროსაც ჩინეთსა და საბჭოთა კავშირს შორის [[სსრკ-ჩინეთის განხეთქილება|განხეთქილებამ]] გაართულა ურთიერთობები კომუნისტურ სფეროში, ხოლო საფრანგეთმა, დასავლეთის ბლოკის სახელმწიფომ, დაიწყო მეტი ავტონომიის მოთხოვნა. სსრკ შეიჭრა [[ჩეხოსლოვაკია]]ში [[1968]] წლის [[პრაღის გაზაფხული]]ს ჩასახშობად, მაშინ როცა აშშ განიცდიდა შიდა არეულობას სამოქალაქო უფლებების მოძრაობისგან და [[მოძრაობა ვიეტნამის ომში აშშ-ის მონაწილეობის წინააღმდეგ|ვიეტნამის ომის მოწინააღმდეგეებისაგან]]. 1960-1970-იან წლებში საფუძველი ჩაეყარა საერთაშორისო სამშვიდობო მოძრაობას. დაიწყო ბირთვული იარაღის ტესტირებისა და ბირთვული განიარაღების წინააღმდეგ მიმართული მოძრაობები, დიდი ომის საწინააღმდეგო საპროტესტო აქციებით. 1970-იანი წლებისთვის ორივე მხარემ დაიწყო მშვიდობისა და უსაფრთხოების უზრუნველყოფა, დაიწყო პერიოდი, რომლის დროსაც მიმდინარეობდა სტრატეგიული იარაღის შეზღუდვის შესახებ მოლაპარაკებები, აშშ-მა გახსნა ურთიერთობები [[ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა]]სთან, და მიიჩნევდა მას როგორც სსრკ-ს სტრატეგიულ საპირწონეს. მთელი რიგი მარქსისტული მთავრობები ჩამოყალიბდა 1970-იანი წლების მეორე ნახევარში მესამე სამყაროს ქვეყნებში. ეს ქვეყნები იყო [[ანგოლა]], [[მოზამბიკი]], [[ეთიოპია]], [[კამბოჯა]], [[ავღანეთი]] და [[ნიკარაგუა]].

სახელმწიფოთა შორის დაძაბულობის შენელების პერიოდი ძალიან დაზარალდა [[1979]] წელს ავღანეთში საბჭოთა კავშირის [[ავღანეთის ომი (1979–1989)|შეჭრით]]. 1980-იანი წლების დასაწყისი იყო დაძაბულობის კიდევ ერთი პერიოდი. ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა გაზარდა დიპლომატიური, სამხედრო და ეკონომიკური ზეწოლა საბჭოთა კავშირზე, იმ დროს, როდესაც ის უკვე განიცდიდა ეკონომიკურ სტაგნაციას. 1980-იანი წლების შუა ხანებში საბჭოთა კავშირის ახალმა ლიდერმა [[მიხეილ გორბაჩოვი|მიხეილ გორბაჩოვმა]] წამოიწყო [[გლასნოსტი]]სა  და [[პერესტროიკა|პერესტროიკის]]  ლიბერალიზებული რეფორმები და 1989 წელს საბჭოთა კავშირის ჯარები გამოიყვანა ავღანეთიდან.

[[1989]] წელს, [[პანევროპული პიკნიკი]]ს შემდეგ რკინის ფარდის დაცემამ და რევოლუციების მშვიდობიანმა ტალღამ ([[რუმინეთი]]სა და [[ავღანეთი]]ს გარდა) დაამხო აღმოსავლეთ ბლოკის თითქმის ყველა კომუნისტური მთავრობა. თავად საბჭოთა კავშირის კომუნისტურმა პარტიამ დაკარგა კონტროლი საბჭოთა კავშირზე და აიკრძალა [[1991]] წლის აგვისტოში გადატრიალების წარუმატებელი მცდელობის შემდეგ. ამან თავის მხრივ გამოიწვია [[სსრკ-ის დაშლა]] [[1991]] წლის დეკემბერში, მისი შემადგენელი რესპუბლიკების დამოუკიდებლობის გამოცხადება და კომუნისტური მთავრობების დაშლა აფრიკისა და აზიის დიდ ნაწილზე. ამერიკის შეერთებული შტატები დარჩა მსოფლიოს ერთადერთ ზესახელმწიფოდ.

==ტერმინის წარმოშობა==
ტერმინი „ცივი ომი“ ეკუთვნის პროზაიკოსისა და პუბლიცისტის [[ჯორჯ ორუელი]]ს კალამს, რომელმაც ეს ფრაზა გამოიყენა ნარკვევში „თქვენ და ატომური ბომბი“, რომელიც გამოქვეყნდა [[1945]] წლის 19 ოქტომბერს ბრიტანულ გაზეთ „ტრიბუნში“.

[[1946]] წლის 10 მარტის The Observer-ში ორუელი წერდა: „გასული წლის დეკემბერში მოსკოვის კონფერენციის შემდეგ, რუსეთმა დაიწყო „ცივი ომის“ წარმოება ბრიტანეთის იმპერიაზე“.

ტერმინის პირველი გამოყენება [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირსა]] და [[აშშ|ამერიკის შეერთებულ შტატებს]] შორის ომისშემდგომი გეოპოლიტიკური დაპირისპირების აღსაწერად, [[1947]] წლის 16 აპრილს მოხდა დემოკრატი პრეზიდენტების გავლენიანი მრჩევლის [[ბერნარდ ბარუხი]]ს გამოსვლაში.<ref>Gaddis, John Lewis (2005). The Cold War: A New History. Penguin Press. P. 54 ISBN 978-1-59420-062-5.</ref> სიტყვაში, რომელიც დაწერა ჟურნალისტმა ჰერბერტ ბაიარ სვოუპმა, ნათქვამი იყო: „მოდით, არ მოვიტყუოთ: ჩვენ დღეს ცივი ომის შუაგულში ვართ“.<ref>{{cite web |title=Bernard Baruch coins the term "Cold War" |url=https://www.history.com/this-day-in-history/bernard-baruch-coins-the-term-cold-war |website=HISTORY |access-date=23 October 2019 |date=13 November 2009 |ref={{harvid|History.com|2009}} |archive-date=7 January 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200107063147/https://www.history.com/this-day-in-history/bernard-baruch-coins-the-term-cold-war |url-status=live }}</ref>

==მეორე მსოფლიო ომის დასასრული (1945-1947)==
===ომის დროინდელი კონფერენციები===
[[ფაილი:Yalta Conference (Churchill, Roosevelt, Stalin) (B&W).jpg|300px|მინი|[[იალტის კონფერენცია]], დიდი სამეული: [[უინსტონ ჩერჩილი]], [[ფრანკლინ დელანო რუზველტი]] და [[იოსებ სტალინი]]]]
[[ფაილი:Map-Germany-1945.svg|300px|მინი|[[მოკავშირეთა მიერ გერმანიის ოკუპაცია]]]]
{{მთავარი|თეირანის კონფერენცია|იალტის კონფერენცია}}
მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ მოკავშირეები ვერ თანხმდებოდნენ თუ როგორი უნდა ყოფილიყო ევროპის რუკა. თითოეულ მხარეს ჰქონდა განსხვავებული იდეები ომის შემდგომი უსაფრთხოების დამყარებისა და შენარჩუნების შესახებ.<ref name="Gaddis">{{cite book | last=Gaddis | first=John Lewis | title=The Cold War: A New History | date=2005 | publisher=Penguin Press | isbn=978-1-59420-062-5 | url=https://archive.org/details/coldwarnewhistor00gadd }}</ref>

ზოგი მეცნიერი ამტკიცებს, რომ დასავლურ მხარეს უნდოდა ისეთი უსაფრთხოების სისტემა, სადაც დემოკრატიული სახელმწიფოს მოდელი იქნებოდა მთავარი და მისცემდა საშუალებას მათი უთანხომების მშვიდობიანად გადაეწყვეტას საერთაშორისო ორგანიზაციების ჩარევით. სხვები აღნიშნავენ, რომ ატლანტიკური ძალები იყოფიან ომისშემდგომი ახალი სამყაროს ხედვაში. რუზველტის მიზანი იყო სამხედრო გამარჯვება როგორც [[ევროპა]]ში, ასევე — [[აზია]]ში, ამერიკის გლობალური გავლენის მიღწევა და საერთაშორისო მშვიდობის ორგანიზაციის შექმნა. ჩერჩილის მიზნები კი ნაკლებად გლობალური იყო და ძირითადად მოიცავდა კონტროლის შენარჩუნებას [[ხმელთაშუა ზღვა]]ში, ბრიტანეთის იმპერიის გადარჩენას და ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების დამოუკიდებლობას, როგორც დამცავ შუალედად საბჭოთა კავშირსა და ბრიტანეთს შორის.<ref name="Plokhy">{{cite book | last=Plokhy | first=S. M. | title=Yalta: The Price of Peace | url=https://books.google.com/books?id=0wOKfjnXdAUC | date=4 February 2010 | publisher=Penguin Publishing Group | isbn=978-1-101-18992-4 | access-date=23 October 2019 | archive-date=13 December 2019 | archive-url=https://web.archive.org/web/20191213192543/https://books.google.com/books?id=0wOKfjnXdAUC | url-status=live }}</ref> საბჭოთა კავშირს კი მოსაზღვრე ქვეყნების შიდა საქმეებში დომინაცია სურდა.<ref>{{cite book | last=Gaddis | first=John Lewis | title=Russia, the Soviet Union and the United States. An Interpretative History | date=1990 | author-link=John Lewis Gaddis | publisher=McGraw-Hill | isbn=978-0-07-557258-9 | url=https://archive.org/details/russiasovietunio00gadd }}</ref> 

ამერიკის მოსაზრებით, სტალინი იყო პოტენციური დამხმარე მათი გეგმების მისაღწევად, ხოლო ბრიტანეთის აზრით სტალინი წარმოადგენდა ყველაზე დიდ წინააღმდეგობას მათი მიზნების შესასრულებლად. ამის შედეგად, რუზველტს და ჩერჩილს სხვადასხვანაირი შეხედულებები ჰქონდათ საბჭოთა კავშირთან დაკავშირებით. 1944 წლის ოქტომბერში, ჩერჩილმა შესთავაზა სტალინს ევროპის პროცენტულად გაყოფა. სტალინს შეხვედებოდა [[რუმინეთი]], [[უნგრეთი]], [[ბულგარეთი]], ხოლო ჩერჩილი შეინარჩუნებდა [[საბერძნეთი|საბერძნეთს]]. სტალინი დათანხმდა ამ შემოთავაზებაზე. 1945 წლის თებერვალში, [[იალტის კონფერენცია]]ზე, რუზველტმა ცალკე მოაწერა ხელი სტალინთან ხელშეკრულებას.<ref name="Plokhy" />

[[1945]] წლის აპრილში, რუზველტი გარდაიცვალა და ახალი პრეზიდენტი გახდა [[ჰარი ტრუმენი]]. ტრუმენის დამოკიდებულა სტალინის მიმართ განსხვავდებოდა, იგი არ ენდობოდა მას.<ref>{{cite book | last1=Zubok | first1=Vladislav | last2=Pleshakov | first2=Constantine | title=Inside the Kremlin's Cold War: From Stalin to Khrushchev | date=1996 | publisher=Harvard University Press | isbn=978-0-674-45531-3 | url=https://archive.org/details/insidekremlinsco00zubo }}</ref>
 
1945 წლის გამარჯვების შემდეგ, საბჭოთა კავშირმა მოახდინა ცენტრალური და აღმოსავლეთის ევროპის ოკუპირება, ხოლო ამერიკამ და დასავლურმა ბლოკმა ძალები შეინარჩუნეს დასავლეთ ევროპის ქვეყნებში. გერმანიისა და ავსტრიის მიწები, საფრანგეთმა, დიდმა ბრიტანეთმა, აშშ-მ და საბჭოთა კავშირმა გადაინაწილეს საოკუპაციო ზონებად.  ამავე წელს, [[სან-ფრანცისკოს კონფერენცია]]ზე საფუძველი ჩაეყარა [[გაერო]]ს, რომლის მთავარი მიზანი იყო საერთაშორისო მშვიდობის შენარჩუნება. თუმცა, უსაფრთხოების საბჭოს შესაძლებლობები მალევე ეჭვქვეშ აღმოჩნდა, როდესაც რამდენიმე ქვეყანას ვეტოს დადების საშუალება მიეცა.<ref>{{Cite journal |title=Why the Security Council Failed |last=Glennon |first=Michael J. |journal=Foreign Affairs |date=May–June 2003 |volume=82 |issue=3 |pages=16–35 |doi=10.2307/20033576 |jstor=20033576 |access-date=26 April 2020 |url=https://www.foreignaffairs.com/articles/iraq/2003-05-01/why-security-council-failed |archive-date=28 July 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200728165559/https://www.foreignaffairs.com/articles/iraq/2003-05-01/why-security-council-failed |url-status=live | issn=0015-7120 }}</ref>

===პოტსდამის კონფერენცია და იაპონიის დანებება===
{{მთავარი|პოტსდამის კონფერენცია}}
[[პოტსდამის კონფერენცია]] დაიწყო ივლისში, გერმანიის დამარცხების შემდეგ. ამ კონფერენციაზე, გერმანიის და ზოგადად ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების მომავალზე აზრები გაიყო. ამ კონფერენციაზე უკვე შეიმჩნეოდა მხარეებს შორის დაპირისპირების საწყისები.<ref>{{cite encyclopedia | last=Byrd | first=Peter | title=Cold War (entire chapter) | date=2003 | editor1=McLean, Iain | editor2=McMillan, Alistair | encyclopedia=The concise Oxford dictionary of politics | url=https://books.google.com/books?id=xLbEHQAACAAJ | access-date=16 June 2008 | publisher=Oxford University Press | isbn=978-0-19-280276-7 | archive-date=29 July 2020 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200729150444/https://books.google.com/books?id=xLbEHQAACAAJ | url-status=live }}</ref> 

[[აშშ]]-მა [[დიდი ბრიტანეთი]] ჩართო თავის ატომური იარაღის პროექტში, რაც საბჭოთა კავშირისგან საიდუმლოდ უნდა დარჩენილიყო. თუმცა სტალინმა მალევე გაიგო ეს ინფორმაცია. პოტსდამის კონფერენციიდან ერთი კვირის შემდეგ, აშშ-მ დაბომბა [[ჰიროსიმა]] და [[ნაგასაკი]], რამაც სტალინის აზრით ბალანსი დაარღვია. ამერიკის შეერთებული შტატები და ბრიტანეთი იყენებდნენ სამხედრო ძალებს [[საბერძნეთის დროშა|საბერძნეთში]] და კორეაში რომ გაენადგურებინათ ადგილობრივი სახელმწიფოები და ასევე ყველანაირი ძალა რომელსაც კომუნისტური ელფერი ჰქონდა.<ref>{{cite book | last=Gaddis | first=John Lewis | title=The Cold War: A New History | date=2005 | publisher=Penguin Press | isbn=978-1-59420-062-5 | url=https://archive.org/details/coldwarnewhistor00gadd }}</ref>

===აღმოსავლეთის ბლოკის დასაწყისი===
{{მთავარი|სოციალისტური ბანაკი}}
[[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დასაწყისში, [[საბჭოთა კავშირი]] საფუძველს უყრიდა აღმოსავლეთის ბლოკს. რაც გულისხმოდა რამდენიმე ტერიტორიაზე შეჭრას და მათი როგორც საბჭოთა სოციალისტურ რესპუბლიკად გამოცხადებას. ეს ტერიტორიები მოიცავდა, [[პოლონეთი|პოლონეთს]], [[ლატვია]]ს,  [[ლიტვა]]ს, [[ესტონეთი|ესტონეთს]] და [[რუმინეთი|რუმინეთს]].  ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ტერიტორიები რომლებიც საბჭოთა კავშირის არმიამ გაათავისუფლა გერმანიისგან ასევე დაემატა აღმოსავლეთის ბლოკს. საბჭოთა კავშირმა ეს ტერიტორიები გაადაქცია ოკუპირებულ სატელიტურ ქვეყნებად.<ref>{{cite book | last=Wettig | first=Gerhard | title=Stalin and the Cold War in Europe | date=2008 | publisher=Rowman & Littlefield | isbn=978-0-7425-5542-6 }}</ref><ref>{{cite book | last=Senn | first=Alfred Erich | title=Lithuania 1940: Revolution from Above | url=https://archive.org/details/lithuania1940rev0000senn | date=2007 | publisher=Rodopi | isbn=978-90-420-2225-6 }}</ref>

საბჭოთა კავშირის მსგავსი რეჟიმები, რაც წარმოიშვა ამ ქვეყნებში, ატარებდა ისეთ ხასიათს როგორიც იყო თვითონ საბჭოთა კავშირში. თუმცა, სტალინს ჰქონდა განსაკუთრებული მეთოდები საიდუმლო პოლიციის სახით რაც ყველა სახის ოპოზიციას, რეალურს თუ პოტენციურს, კლავდა.<ref>{{cite encyclopedia | last=Schmitz | first=David F. | title=Cold War (1945–91): Causes [entire chapter] | date=1999 | author-link= | editor=Whiteclay Chambers, John | encyclopedia=The Oxford Companion to American Military History | url=https://books.google.com/books?id=xtMKHgAACAAJ | access-date=16 June 2008 | publisher=Oxford University Press | isbn=978-0-19-507198-6 }}</ref>  

სტალინის კონტროლის გაძლიერების ნაწილი იყო ასევე [[შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატი]], რომლის სათავეშიც იდგა [[ლავრენტი ბერია]]. მისი დანიშნულება იყო საბჭოთა კავშირის სტილის საიდუმლო პოლიიცის სისტემების დანერგვა, რომლებიც გაანადგურებდნენ ანტი-კომუნისტურ სენტიმენტებს.  როდესაც რაიმე სახის დაპირისპირება წარმოიქმნებოდა სტალინის სტრატეგია მოიცავდა მათგან ძალის ჩამორთმევას, გასამართლებას, დაპატიმრებას და რამდენიმე შემთხვევაში მოკვლასაც.  

ევროპის მსგავსი ძალების გადანაწილება, წინააღმდეგობის გარეშე არ დარჩა. [[უინსტონ ჩერჩილი|უინსტონ ჩერჩილს]] აწუხებდა საბჭოთა კავშირის დიდი დომინაცია ევროპაში.  შესაბამისად, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ, ამერიკის წარმომადგენლები დაეხმარნენ დასავლური ევროპის ლიდერებს რომ თავიანთი საიდუმლო უსაფრთხოების სისტემა ჩამოეყალიბებინათ, რომელსაც ეწოდა „[[ოპერაცია გლადიო]]“.

==შეკავება და ტრუმენის დოქტრინა (1947-1953)==
{{მთავარი|შეკავების პოლიტიკა|ტრუმენის დოქტრინა}}
===რკინის ფარდა===
{{მთავარი|რკინის ფარდა}}
[[ფაილი:Čížov (Zaisa) - preserved part of Iron curtain.JPG|250px|მინი|„რკინის ფარდის“ ნაშთები [[ჩეხეთი|ჩეხეთში]]]]
[[1946]] წლის, გვიან თებერვალს, [[ჯორჯ კენანი]]ს „გრძელი ტელეგრამი“, [[მოსკოვი]]დან [[ვაშინგტონი|ვაშინგტონამდე]], ერთ-ერთი ასპექტი  გახდა ამერიკის მთავრობის გაზრდილ მკაცრ მიდგომაზე საბჭოთა კავშირის მიმართ.<ref>{{Cite web|date=22 February 2021|title=This Day in History: George Kennan Sends "Long Telegram"|url=https://www.trumanlibraryinstitute.org/this-day-in-history-2/|access-date=27 October 2021|website=Truman Library Institute}}</ref> სწორედ ასეთი გაზრდილი სიმკაცრე იქნება ამერიკის სტრატეგიის საფუძველი მომდევნო რამდენიმე წლებში. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ [[ირანი]] დაპყრობილი იყო ჩრდილოეთით წითელი არმიის მიერ, ხოლო ბრიტანეთს სამხრეთი ნაწილი ეკავა.  მალევე, [[უინსტონ ჩერჩილი|უინსტონ ჩერჩილმა]] განახორციელა საკმაოდ ცნობილი სიტყვით გამოსვლა „რკინის ფარდა“. ამ გამოსვლის მთავარი მიზანი იყო ანგლო-ამერიკული ალიანსი საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ, რომელსაც ადანაშაულებდნენ ევროპის გამყოფ, რკინის ფარდის ჩამოყალიბებაში.<ref>{{cite book | last=Gaddis | first=John Lewis | title=The Cold War: A New History | date=2005 | publisher=Penguin Press | isbn=978-1-59420-062-5 | url=https://archive.org/details/coldwarnewhistor00gadd }}</ref>  ამ გამოსვლიდან ერთი კვირის შემდეგ, სტალინმა უპასუხა ჩერჩილს და იგი შეადარა ჰიტლერსაც რომელსაც სურდა რომ ინგლისურად მოსაუბრე ქვეყნებში უპირატესობა მოეპოვებინა, სამყაროს დომინაციის მიზნით. შესაბამისად, სტალინმა ჩერჩილის განცხადება აღიქვა როგორც [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირზე]] ომის გამოცხადება.<ref>{{Cite web | url=https://www.marxists.org/reference/archive/stalin/works/1946/03/x01.htm | title=Interview to "Pravda" Correspondent Concerning Mr. Winston Churchill's Speech | website=www.marxists.org | ref=CITEREFMarxists Internet Archive | access-date=4 April 2017 | archive-date=31 January 2020 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200131200528/https://www.marxists.org/reference/archive/stalin/works/1946/03/x01.htm | url-status=live }}</ref>

===მარშალის გეგმა და ჩეხოსლოვაკიის სახელმწიფო გადატრიალება===
[[1947]] წლის დასაწყისში [[საფრანგეთი|საფრანგეთმა]], [[დიდი ბრიტანეთი|დიდმა ბრიტანეთმა]] და [[აშშ]]-მ წარუმატებლად სცადეს შეთანხმების დადება საბჭოთა კავშირთან. შეთანხმება მოიცავდა გერმანიის ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესებას. [[1947]] წლის ივნისში, [[ტრუმენის დოქტრინა|ტრუმენის დოქტრინის]] თანახმად, ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა განახორციელა [[მარშალის გეგმა]]. მარშალის გეგმა გულისხმობდა ეკონომიკურ დახმარებას ყველა ევროპული სახელმწიფოსთვის რომელსაც მოუნდებოდა გაწევრიანება ამავე გეგმის პროცესებში, საბჭოთა კავშირის ჩათვლით.<ref>Miller, Roger Gene (2000). To Save a City: The Berlin Airlift, 1948–1949. Texas A&M University Press. ISBN 978-0-89096-967-0</ref>  

ამ გეგმის თანახმად, აშშ მონაწილე ქვეყნებს მისცემდა 13 მილიარდ დოლარს, რომ თავიდან აეშენებინათ ევროპის ეკონომიკა. მოგვიანებით, ამ პროგრამამ გამოიწვია ევროპის ეკონომიკური კოოპერაციის ორგანიზაციის დაარსება ({{lang-en|Organisation for European Economic Co-operation}}). გეგმის მიზანი იყო თავიდან დაარსებულიყო ევროპის დემოკრატიული და ეკონომიკური სისტემები, რომლებიც დაუპირისპირდებოდა ევროპის ძალთა ბალანსის დარღვევას და ამავდროულად [[კომუნიზმი|კომუნიზმს]]. 

სტალინს სჯეროდა რომ დასავლეთთან ეკონომიკური ინტეგრაცია აღმოსავლეთის ბლოკს საშუალებას მისცემდა საბჭოთა კონტროლისგან გათავისუფლებას.  შესაბამისად, სტალინმა ხელი შეუშალა ამ ტერიტორიებს მარშალის გეგმაში მონაწილეობას. მარშალის გეგმის საბჭოთა კავშირისეულ ალტერნატიული ვერსიას დაერქვა „[[მოლოტოვის გეგმა]]“.  მთავარი მიზანი ამ გეგმის იყო საბჭოთა სუბსიდიების გაზრდა და ვაჭრობის ხაზების დამყარება ცენტრალურ და აღმოსავლურ ევროპასთან. 

[[1948]] წლის დასაწყისში, საბჭოთა კავშირმა ჩეხოსლოვაკიაში სახელმწიფო გადატრიალება განახორციელა. ზუსტად ეს მოვლენა იყო ის, რამაც შეაშინა დასავლური ქვეყნები, რომ დიდ ომს ეყრებოდა საფუძველი. მარშალის გეგმის ფარგლებში, მილიარდობით დახმარება შევიდა დასავლურ ევროპაში, [[საბერძნეთი|საბერძნეთში]] და ასევე [[თურქეთი|თურქეთში]]. ამერიკის დახმარებით საბერძნეთმა მოიგო [[საბერძნეთის სამოქალაქო ომი|სამოქალაქო ომი]], სადაც კომუნისტურ-სოციალისტური ალიანსი დაამარცხეს.<ref>Karabell, Zachary (1999). Architects of Intervention: The United States the Third World and the Cold War 1946–1962. LSU Press. ISBN 978-0-8071-2341-6</ref>

===ჯაშუშობა===
ყველა დიდი ძალაუფლების მქონე ქვეყანა ჩართული იყო ჯაშუშურ ოპერაციებში, იყენებდნენ სხვადასხვა სახის ჯაშუშებს, ორმაგ აგენტებს და ახალ ტექნოლოგიებს.  სამი ყველაზე ცნობილი ორგანიზაცია იყო ამერიკული [[ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტო]]  და საბჭოთა კავშირის [[სსრკ-ის სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტი|სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტი]] და ბრიტანული [[საიდუმლო დაზვერვის სამსახური]]. ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტო ჩუმად აფინანსებდა და აპიარებდა ანტი-კომუნისტურ კულტურულ აქტივობებს და ორგანიზაციებს.  ის ასევე ჩართული იყო ევროპის პოლიტიკურ პროცესებში, განსაკუთრებით [[იტალია]]ში.<ref>{{cite book|last=Saunders|first=Frances Stonor|title=The Cultural Cold War: The CIA and the World of Arts and Letters|url=https://books.google.com/books?id=lCxnAgAAQBAJ|date=5 November 2013|publisher=New Press|isbn=978-1-59558-942-2|access-date=25 October 2019|archive-date=29 July 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200729151744/https://books.google.com/books?id=lCxnAgAAQBAJ|url-status=live}}</ref>

===კომინფორმი და სტალინ-ტიტოს უთანხმოება ===
[[1947]] წლის სექტემბერში, საბჭოთა კავშირმა დააარსა [[კომინფორმი]]. კომინფორმის მიზანი იყო საერთაშორისო კომუნისტურ არენაზე გამაერთიანებლობის გაძლიერება და პოლიტიკური კონტროლის გარდა საბჭოთა ტერიტორიებზე, კომუნისტური პარტიების კოორდინაციის მეშვეობით. თუმა, კომინფორმის წარმატება არ გაგრძელდა დიდხანს, რადგან [[იოსიპ ბროზ ტიტო|ტიტოს]] და სტალინის უთანხმოებამ დაატოვებინა იუგოსლავიის კომუნისტურ ქვეყნებს კომინფორმი.<ref>{{cite book|last=Papathanasiou|first=Ioanna|editor-last1=Carabott|editor-first1=Philip|editor-last2=Sfikas|editor-first2=Thanasis D.|chapter=The Cominform and the Greek Civil War, 1947–49|title=The Greek Civil War: Essays on a Conflict of Exceptionalism and Silences|chapter-url=https://books.google.com/books?id=wTorDwAAQBAJ&pg=PR4|date=5 July 2017|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-1-351-88865-3|pages=57–72|access-date=25 October 2019|archive-date=29 July 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200729143727/https://books.google.com/books?id=wTorDwAAQBAJ&pg=PR4|url-status=live}}</ref> 

===ბერლინის ბლოკადა და საჰაერო ოპერაციები ===
[[1947]] წლის  1 იანვარს ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა და დიდმა ბრიტანეთმა გააერთიანეს დასავლური გერმანიის ოკუპირებული ზონები და უწოდეს „ბიზონია“ (1949 წელს ეწოდა „ტრიზონია“, რადგან დაემატა ფრანგული საოკუპაციო ზონაც). გერმანიის ეკონომიკური განვითარების ფარგლებში, დასავლური ევროპის რამდენიმე წარმომადგენელმა გადაწყვიტა, რომ დასავლური გერმანიის ნაწილები გაერთიანებინათ ფედერალურ სახელმწიფო სისტემაში.  ასევე, მარშალის გეგმის თანახმად, მათ დაიწყეს გერმანიის ეკონომიკის თავიდან ინდუსტრიალიზაცია და აშენება.<ref>Miller, Roger Gene (2000). To Save a City: The Berlin Airlift, 1948–1949. Texas A&M University Press. ISBN 978-0-89096-967-0.</ref> 

იმის შემდეგ რაც სტალინმა განახორციელა [[ბერლინის ბლოკადა]] (24 მაისი, 1948 – 12 მაისი, 1949), რომელიც იყო ერთ-ერთი ყველაზე დიდი კრიზისი ცივი ომის დროს, საჭმელი და საყოფაცხოვრებო ნივთები დასავლეთ გერმანიაში აღარ მიეწოდებოდა ხალხს. ამის შედეგად, [[აშშ]]-მა, [[დიდი ბრიტანეთი|დიდმა ბრიტანეთმა]], [[საფრანგეთი|საფრანგეთმა]], [[კანადა]]მ, [[ავსტრალია]]მ, [[ახალი ზელანდია|ახალმა ზელანდიამ]] და სხვა ქვეყნებმა დაგეგმეს საჰაერო ოპერაციები რაც დასავლეთ ბერლინს ამარეგებდა საჭმლით და სხვა საჭირო ნივთებით.<ref>Gaddis, John Lewis (2005). The Cold War: A New History. Penguin Press. ISBN 978-1-59420-062-5.</ref> 

[[1952]] წელს, [[სტალინი]] განმეორებით სთავაზობდა გეგმას, რომ გაეერთიანებინათ დასავლეთ და აღმოსავლეთ გერმანია, რის შედეგადაც გერმანიაში იქნებოდა ერთი სახელმწიფო მმართველობა. არჩევნების მეთვალყურე კი იქნებოდა [[გაერო]]ს წარმომადგენლები. ახალი გერმანია არ უნდა შეერთებოდა დასავლეთის სამხედრო ალიანსს. ეს შეთანხმება დასავლეთ ევროპის წარმომადგენლებმა არ მიიღეს.<ref>van Dijk, Ruud (1996). The 1952 Stalin Note Debate: Myth Or Missed Opportunity for German Unification?. Cold War International History Project, Woodrow Wilson International Center for Scholars.</ref>  

===ნატოს შექმნა და რადიო თავისუფალი ევროპა===
[[1949]] წლის აპრილში დიდმა ბრიტანეთმა, საფრანგეთმა, აშშ-მ, [[კანადა]]მ და რვა დასავლური ევროპის ქვეყანამ მოაწერეს ხელი [[ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაცია|„ნატოს“]] შექმნის ხელშეკრულებას.  მას შემდეგ, რაც [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირმა]] ბევრჯერ განაცხადა უარი, რომ მონაწილეობა მიეღო გერმანიის ეკონომიკის თავიდან აშენების პროცესებში, [[აშშ]], [[დიდი ბრიტანეთი]] და [[საფრანგეთი]] 1949 წლის აპრილში სათავეში ჩაუდგნენ დასავლური გერმანიის ჩამოყალიბებას სამი დასავლური ოკუპაციის ზონების ტერიტორიაზე.<ref>Bungert, Heike (July 1994). "A New Perspective on French-American Relations during the Occupation of Germany, 1945?1948: Behind-the-Scenes Diplomatic Bargaining and the Zonal Merger". Diplomatic History. 18 (3): 333–352</ref>  

აღმოსავლეთის ბლოკის მედია, მთლიანად დამოკიდებული იყო კომუნისტურ პარტიაზე. რადიო და ტელევიზია სახელმწიფოს საკუთრებაში შედიოდა, ხოლო ბეჭდვითი მედია ძირითადად პოლიტიკურ ორგანიზაციებს ეკუთვნოდა, რომლებიც ასევე ძირითადად კომუნისტური პარტიები იყვნენ.  საბჭოთა კავშირის რადიო ძირითადად საუბრობდა მარქსისტულ რეტორიკაზე, [[კაპიტალიზმი]]ს წინააღმდეგ და ხაზს უსვამდა ისეთ თემებს როგორიცაა იმპერიალიზმი, შრომითი ექსპლუატაცია და ა. შ.<ref>{{cite book | last=Wood | first=James | title=History of International Broadcasting | date=1992 | url=https://books.google.com/books?id=WUO4U8L5N_cC&pg=PA105 | publisher=IET | isbn=978-0-86341-302-5 | access-date=19 June 2019 | archive-date=29 July 2020 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200729143358/https://books.google.com/books?id=WUO4U8L5N_cC&pg=PA105 | url-status=live }}</ref>  

[[1949]] წელს, „[[BBC]]“-ს და „ამერიკული ხმის“ დახმარებით საფუძველი ჩაეყარა [[რადიო თავისუფალი ევროპა/რადიო თავისუფლება|რადიო თავისუფლებას]], რომლის მიზანი იყო აღმოსავლეთ ბლოკშიკომუნისტური მმართველობის მშვიდობიანი დასრულება.  რადიო თავისუფლება ამ მიზნის მისაღწევად ცდილობდა, რომ ინფორმაციის ალტერნატიული სახეობა წარმოედგინა, რომელიც არ იყო სახელმწიფოს დაქვემდებარების ქვეშ. ამერიკელ პოლიტიკოსებს მიაჩნდათ, რომ ცივი ომი იყო ომი იდეების.<ref>{{cite book | last=Puddington | first=Arch | title=Broadcasting Freedom: The Cold War Triumph of Radio Free Europe and Radio Liberty | date=2003 | publisher=University Press of Kentucky | isbn=978-0-8131-9045-7 | url-access=registration | url=https://archive.org/details/broadcastingfree0000pudd }}</ref>

===ჩინეთის სამოქალაქო ომი===
[[1949]] წელს, [[მაო ძედუნი]]ს პარტიამ „[[ჩინეთის სახალხო-განმათავისუფლებელი არმია]]“ დაამარცხა [[ჩან კაიში]]ს ნაციონალისტური სახელმწიფო მმართველობა ჩინეთში, რომელსაც მხარს უჭერდა აშშ. საბჭოთა კავშირმა უცბად დაამყარა ალიანსი ჩინეთის ახალ სახელმწიფო მმართველობასთან.  ნორვეგიელი ისტორიკოსის, ოდ არნე ვესტადის, აზრით კომუნისტურმა პარტიამ ჩინეთში გაიმარჯვა იმიტომ, რომ ნაკლებად მეტი სამხედრო შეცდომა დაუშვეს ვიდრე ჩან კაიშმა. ასევე, ჩან კაიშის სურვილმა რომ დაემყარებინა ერთი ცენტრალიზებული სახელმწიფო ბევრი სხვადასხვა ჯგუფის ინტერესები ვერ მოიცვა ჩინეთში. ამავდროულად, კომინისტური პარტია ჩინეთში ზუსტად იმას ეუბნებოდა სხვადასხვა ხალხს რისი გაგონებაც მათ უნდოდათ.  

ჩინეთის კომუნისტური რევოლუციის და ამერიკული ატომური მონოპოლიის დამთავრების შემდეგ, ტრუმენის ადმინისტრაციამ სასწრაფოდ მიიღო ახალი გადაწყვეტილებები და განაგრძო [[შეკავების პოლიტიკა]].  ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა დაიწყო გავლენის გავრცელება [[აზია]]ში, [[აფრიკა]]ში და ლათინურ ამერიკაში, რომ აღმოეფხროთ რევოლუციონერული, კომუნისტური მოძრაობები, რომლებსაც ძირითადად [[საბჭოთა კავშირი]] აფინანსებდა.<ref>Gaddis, John Lewis (2005). The Cold War: A New History. Penguin Press. ISBN 978-1-59420-062-5. p. 212</ref>

===კორეის ომი===
{{მთავარი|კორეის ომი}}
ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი მაგალითი აშშ-ის შეკავების პოლიტიკისა არის, ამერიკის ჩართულობა [[კორეის ომი|კორეის ომში]]. [[1950]] წლის ივნისში, [[კიმ ირ სენი]]ს ჩრდილოეთ კორეის არმიამ დაიპყრო სამხრეთი კორეა.<ref>{{cite book | last=Haruki | first=Wada | title=The Korean War: An International History | date=29 March 2018 | url=https://books.google.com/books?id=fHBMDwAAQBAJ&q=cumings,+weathersby&pg=PA307 | publisher=Rowman & Littlefield | isbn=978-1-5381-1642-5 | access-date=13 May 2020 | archive-date=29 July 2020 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200729151758/https://books.google.com/books?id=fHBMDwAAQBAJ&pg=PA307&dq=cumings,+weathersby#v=snippet | url-status=live }}</ref> ომის შედეგად კორეა გაიყო ორ ნაწილად 38-ე პარალელზე.<ref>{{cite book | last=Stueck | first=William | title=Rethinking the Korean War: A New Diplomatic and Strategic History | date=25 April 2013 | url=https://books.google.com/books?id=zDvMXm7fHpUC&q=stalin,+korea,+armistice | publisher=Princeton University Press | isbn=978-1-4008-4761-7 | access-date=13 May 2020 | archive-date=29 July 2020 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200729152931/https://books.google.com/books?id=zDvMXm7fHpUC&printsec=frontcover&dq=stalin,+korea,+armistice#v=snippet | url-status=live }}</ref>

==კრიზისი და ესკალაცია (1953-1962)==
ცივი ომის ეს პერიოდი მოიცავს მოვლენებს [[იოსებ სტალინი]]ს გარდაცვალებიდან (1953 წ.) [[კარიბის კრიზისი|კარიბის კრიზისამდე]] (1962 წ.). სტალინის გარდაცვალების შემდეგ, ახალმა ლიდერებმა სცადეს „დე-სტალინიზაციის“ პროცესის დაწყება, რამაც გამოიწვია უთანხმოება აღმოსავლეთის ბლოკში და [[ვარშავის პაქტი]]ს წევრებში.<ref>Karabell, Zachary (1999). Architects of Intervention: The United States the Third World and the Cold War 1946–1962. LSU Press. ISBN 978-0-8071-2341-6</ref>  გარდა ამისა, ამ პერიოდში ასევე იყო ისეთი წლები, რომლებიც მშვიდობიანობითაც გამოირჩეოდა. თუმცა, ეს მშვიდობის პერიოდიც ნაწილი იყო იმისა თუ როგორ აგრძელებდა ეს ორი მხარე თავისი შესაძლებლობების გაძლიერებას, რამაც ასევე კოსმოსური შეჯიბრებაც მოიცვა. ასევე, [[აფრიკა|აფრიკის]] ქვეყნების ჩართულობამ ცივი ომის ამ ეტაპზე, მაგალითად [[კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] ალიანსი [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირთან]], უფრო დიდ უთანხმოებას და შიშს იწვევდა დასავლეთში.<ref>{{cite book |last1=Gerard |first1=Emmanuel |title=Death in the Congo |date=2015 |publisher=Harvard University Press |isbn=978-0-674-74536-0 |url=https://books.google.com/books?id=pvVqBgAAQBAJ&q=lumumba.+cold+war.+assassination |access-date=13 May 2020 |archive-date=29 July 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200729172533/https://books.google.com/books?id=pvVqBgAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=lumumba.+cold+war.+assassination |url-status=live }}</ref>

==დაპირისპირებიდან დაძაბულობამდე (1962-1979)==
[[ამერიკის შეერთებული შტატები]] აგრძელებდა საბჭოთა კავშირთან ჩართულობას, მიუხედავად იმისა რომ ამ პერიოდში [[აშშ-ის პრეზიდენტი|ამერიკის პრეზიდენტი]] [[ჯონ ფიცჯერალდ კენედი|ჯონ კენედი]] მოკლეს, დაიწყო სამოქალაქო უფლებების დაცვის მოძრაობა და [[ინდოჩინეთის მეორე ომი|ვიეტნამის ომის]] საწინააღმდეგო პროცესები.
 
[[1968]] წელს, აღმოსავლეთის ბლოკის წევრმა, [[ჩეხოსლოვაკია]]მ სცადა რეფორმების გატარება, რომელიც „[[პრაღის გაზაფხული]]ს“ სახელითაა ცნობილი, თუმცა ამაში ხელის შემშლელი აღმოჩნდა [[საბჭოთა კავშირი]] და [[ვარშავის პაქტი]]ს წევრები, რომლებმაც თავიდან დაამყარეს საბჭოთა მოდელი ჩეხოსლოვაკიაში.<ref>{{cite news | title = Russia brings winter to Prague Spring | date = 21 August 1968 | url = http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/21/newsid_2781000/2781867.stm | work = BBC News | access-date = 10 June 2008 | ref = {{harvid|BBC|2008}} | archive-date = 21 July 2008 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080721191900/http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/21/newsid_2781000/2781867.stm | url-status = live }}</ref> 1973 წელს, აშშ-მა უკვე დატოვა [[ვიეტნამი]]. სანამ კომუნისტები ძალაუფლებას იღებდნენ სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნებში, ისინი გაიყვნენ ჩინეთ-საბჭოთა დაპირისპირების შედეგად. ჩინეთი კი ამ დროს უფრო და უფრო უახლოვდებოდა დასავლურ ბლოკს, მას შემდეგ რაც ამერიკის პრეზიდენტი [[რიჩარდ ნიქსონი]] ესტუმრა ჩინეთს.<ref>{{cite web | title=Milestones: 1945–1952 – Office of the Historian | url=https://history.state.gov/milestones/1945-1952/truman-doctrine | website=history.state.gov | ref={{harvid|Milestones: 1945–1952}} | access-date=25 October 2017 | archive-date=18 January 2020 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200118193318/https://history.state.gov/milestones/1945-1952/truman-doctrine | url-status=live }}</ref> 

1960-იანებში და 1970-იანებში, მესამე მსოფლიოს ქვეყნები დაიყო იმისდამიხედვით თუ რომელ სახელმწიფოს უჭერდა მხარს საბჭოთა კავშირი ([[ლიბია]], [[ერაყი]], [[სირია]], [[ეგვიპტე]], [[სამხრეთი იემენი]]) და რომელს ამერიკის შეერთებული შტატები და ნატო ([[საუდის არაბეთი]]). ასევე იზრდებოდა ქვეყნების რაოდენობა რომლებიც არცერთთან არ იყო ალიანსში.

==ახალი ცივი ომი (1979-1985)==
[[1979]]-[[1985]] წლები მიჩნეულია როგორც ცივი ომის გვიანი ფაზა. ამ წლებში განვითარებული მოვლენები მოიცავს [[საბჭოთა კავშირი]]ს წინააღმდეგ მკაფიო დაპირისპირებას დასავლეთის მხრიდან. ერთ-ერთი საწყისი ეტაპი გაზრდილი დაპირისპირებისა იყო საბჭოთა კავშირის შეჭრა ავღანეთში [[1979]] წლის დეკემბერში.<ref>{{cite journal|last=Tobin|first=Conor|title=The Myth of the "Afghan Trap": Zbigniew Brzezinski and Afghanistan, 1978–1979|journal=[[Diplomatic History (journal)|Diplomatic History]]|publisher=[[Oxford University Press]]|volume=44|issue=2|date=April 2020|pages=237–264|doi=10.1093/dh/dhz065}}</ref> მას შემდეგ რაც [[მარგარეტ ტეტჩერი]] გახდა პრემიერ-მინისტრი 1979 წელს და ამერიკის პრეზიდენტი [[რონალდ რეიგანი]] 1980 წელს, დასავლურმა საგარეო პოლიტიკამ საბჭოთა კავშირის მიმართ უარყო საერთაშორისო დაძაბულობის განტვირთვა. ასევე, მიზანი გახდა საბჭოთა გავლენის მოშლა, საბჭოთა კავშირის წევრ ქვეყნებში. ამ პერიოდში ასევე, ატომური ომის საშიშროება კვლავ გაიზარდა.<ref>{{cite book | last=Gaddis | first=John Lewis | title=The Cold War: A New History | date=2005 | publisher=Penguin Press | isbn=978-1-59420-062-5 | url=https://archive.org/details/coldwarnewhistor00gadd }}</ref> 

[[საბჭოთა კავშირი]] ავღანეთში შეიჭრა [[საურის რევოლუცია|საურის რევოლუციის]] შემდეგ.<ref>{{cite book | last = Hussain | first = Rizwan | title = Pakistan and the emergence of Islamic militancy in Afghanistan | url = https://archive.org/details/pakistanemergenc0000huss | publisher = Ashgate | location = Aldershot, England Burlington, VT | date = 2005 | isbn = 978-0-7546-4434-7 }}</ref>  ამის საპასუხოდ ამერიკის პრეზიდენტმა [[ჯიმი კარტერი|ჯიმი კარტერმა]] მოსკოვის [[1980]] წლის ზაფხულის ოლიმპიადას გამოუცხადა ბოიკოტი. ამის საპასუხოდ 1984 წელს, საბჭოთა კავშირმა გამოუცხადა [[ლოს-ანჯელესი|ლოს-ანჯელესში]] ჩატარებულ [[1984]] წლის საზაფხულო ოლიმპიადას ბოიკოტი. დაძაბულობა გაიზარდა როდესაც ამერიკამ გამოაცხადა რომ პერშინ II-ის რაკეტებს განალაგებდა დასავლეთ გერმანიაში. ასევე, 1983 წელს რეგანმა გამოაცხადა საბჭოთა კავშირი როგორც „ბოროტების იმპერია“.<ref>{{cite book | last=Gaddis | first=John Lewis | title=The Cold War: A New History | date=2005 | publisher=Penguin Press | isbn=978-1-59420-062-5 | url=https://archive.org/details/coldwarnewhistor00gadd }} გვ. 211</ref>  

ცივი ომის ეს პერიოდი მოიცავდა ამერიკის პრეზიდენტის რონალ რეიგანის (1981-1985) პრეზიდენტობის პირველ ნაწილს, საბჭოთა კავშირის ლიდერის [[ლეონიდ ბრეჟნევი]]ს სიკვდილს და მოკლევადიან, შუა პერიოდს, როდესაც საბჭოთა კავშირის სათავეში იყო [[იური ანდროპოვი]] (1982-1984) და [[კონსტანტინ ჩერნენკო]] (1984-1985). ცივი ომის ეს პერიოდი დასრულდა [[1985]] წელს, [[მიხეილ გორბაჩოვი]]ს არჩევით, რომელსაც სხვა რეფორმები ჰქონდა მიზნად, მაგალითად დაძაბულობის შემსუბუქება დასავლეთ და აღმოსავლეთ ბლოკებს შორის და სხვა დიდი ცვლილებების შემოტანა საბჭოთა მმართველობაში.<ref>{{cite book | last=Gaddis | first=John Lewis | title=The Cold War: A New History | date=2005 | publisher=Penguin Press | isbn=978-1-59420-062-5 | url=https://archive.org/details/coldwarnewhistor00gadd }} გვ. 197</ref>

==ბოლო წლები (1985-1991)==
ცივი ომის ეს პერიოდი იწყება საბჭოთა კავშირში მიხეილ გორბაჩოვის გენერალურ მდივნად არჩევის შემდეგ, რომელიც ცივი ომის სხვა ყველა საბჭოთა ლიდერისგან განსხვავდებოდა. იგი იყო პირველი რომელმაც გამოთქვა ლიბერალიზაციის იდეები. აქამდე საბჭოთა კავშირი მკაცრად უაყოფდა ყველანაირ ლიბერალურ რეფორმას და აწარმოებდა გეგმიურ ეკონომიკას. ამ პერიოდში, მიუხედავად იმისა რომ საბჭოთა კავშირი განიცდიდა ეკონომიკურ სირთულეებს, ის ჩართული იყო ამერიკასთან ომში. თუმცა, საბჭოთა კავშირს გაუჭირდა ლიბერალური რეფორმების სათანადოდ მიღება, რადგან კაპიტალისტური ცვლილებების გატარება საკმაოდ რთული აღმოჩნდა ეკონომიკისთვის, მით უმეტეს მაშინ, როდესაც ეს ცვლილებები ცუდად იყო დაგეგმილი და გაფორმებული. <ref>{{cite web | title=LGM-118A Peacekeeper | date=15 August 2000 | url=https://fas.org/nuke/guide/usa/icbm/lgm-118.htm | access-date=10 April 2007 | publisher=Federation of American Scientists | ref={{harvid|Federation of American Scientists|2000}} | archive-date=15 April 2007 | archive-url=https://web.archive.org/web/20070415175256/http://www.fas.org/nuke/guide/usa/icbm/lgm-118.htm | url-status=live }}</ref>

ცივი ომი დასრულდა მაშინ, როდესაც საბჭოთა ოკუპაციის ბოლო [[ავღანეთის ომი (1979–1989)|ომი]] დამთავრდა ავღანეთში, [[ბერლინის კედელი]] დაეცა გერმანიაში და რევოლუციების ტალღამ გადაუარა როგორც საბჭოთა კავშირს, ასევე აღმოსავლეთ ევროპას [[1989]] წელს.

==ცივი ომის შედეგები ==
[[საბჭოთა კავშირი]]ს დაშლის შემდეგ, [[რუსეთი|რუსეთმა]] საგრძნობლად შეამცირა სამხედრო ძალაზე დანახარჯი, ეკონომის გადაკეთებამაც ძალიან ბევრი ადამიანი დატოვა სამსახურის გარეშე. კაპიტალისტურმა რეფორმებმა ფეხი მოიკიდა 1990-იანი წლების დასაწყისში. ამ წლების განმავლობაში, რაც ცივი ომი ოფიციალურად დასრულდა, მხოლოდ ხუთი ან ექვსი პოსტ-სოციალისტური ქვეყანა დაადგა კაპიტალისტური გამდიდრების გზას.<ref>{{cite book | last=Nolan | first=Peter | title=China's Rise, Russia's Fall | date=1995 | author-link=Peter Nolan | publisher=St. Martin's Press | isbn=978-0-312-12714-5 }}</ref>

კომუნისტური პარტიები ბალტიის ქვეყნების გარდა არ ჩანმოშორებულან მმართველობას და მათი წევრები არ გასამართლებულან. ბევრ ქვეყანაში კომუნისტურმა პარტიებმა შეიცვალეს სახელი და განაგრძეს ფუნქციონირება. [[სტეფენ ჰოლმსი]] ამბობს რომ „დეკომუნიზაცია“, პატარა აქტიური პერიოდის შემდეგ, მალევე გახდა უნივერსალური მარცხი. ამის მიზეზად კი ასახელებს:<ref>Michael Mandelbaum (Ed., 1996) "Post-Communism: Four Perspectives", Council on Foreign Relations ISBN 0-87609-186-9</ref>

*	45-70 წლიანი კომუნისტური მმართველობის შემდეგ, თითქმის  ყველა ოჯახს ჰყავს წევრი რომელიც ასოცირებულია სახელმწიფოსთან. პირველი რეაქციის შემდეგ, რაც იყო რომ გავანადგუროთ წითლები, მალევე გაიაზაა ხალხმა რომ მასიური დასჯა არ არის სწორი ხოლო რამდენიმე ადამიანის პოვნა და დასჯა კი არ ქმნის სამართალს.  
*	პოსტკომუნიზმის ამჟამინდელი ეკონომიკური პრობლემების გადაუდებლობა კომუნისტური წარსულის დანაშაულებებს „ძველ ამბებად“ აქცევს მრავალი მოქალაქისათვის.
*	დეკომუნიზაცია მიჩნეულია ელიტების ძალაუფლების თამაშად. 
*	სოციალური ელიტის განდევნის სირთულე მოითხოვს რომ ტოტალიტარულმა სახელმწიფომ შეამციროს „ხალხის მტრების“ დასჯის სურვილი სწრაფად და ეფექტურად.
*	საკმაოდ ცოტა ადამიანს აქვს სუფთა წარსული, იმისთვის რომ დაიკავოს საჭირო პოზიციები.

ცივი ომის შემდგომი სამყარო უნიპოლარული გახდა, რომელშიც [[აშშ]] იყო ერთადერთი ძლიერი სახელმწიფო. ცივმა ომმა განსაზღვრა ამერიკის პოლიტიკური როლი.

== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://www.osaarchivum.org/guide/ არქივები, ბუდაპეშტი, უნგრეთი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110511130424/http://www.osaarchivum.org/guide/ |date=2011-05-11 }}
* [http://www.cybertrn.demon.co.uk/ ბრიტანეთის არქივი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081222065026/http://www.cybertrn.demon.co.uk/ |date=2008-12-22 }}
* [http://www.conelrad.com/ CONELRAD ცივი ომის პოპ-კულტურის საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200729202943/http://www.conelrad.com/ |date=2020-07-29 }}
* [http://archives.cbc.ca/IDD-1-71-274/conflict_war/cold_war/ ცივი ომის კულტურა 1950-1960 წლებში]
* [http://coldwarfiles.org/ ცივი ომის ფაილები]
* [http://www.cnn.com/SPECIALS/cold.war/ CNN ცივი ომის საინფორმაციო ბანკი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081217154418/http://www.cnn.com/SPECIALS/cold.war/ |date=2008-12-17 }}

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{ცივი ომი}}

[[კატეგორია:მეორე მსოფლიო ომის შედეგები]]
[[კატეგორია:XX საუკუნის ომები]]
[[კატეგორია:ცივი ომი|*]]
[[კატეგორია:XX საუკუნის კონფლიქტები]]