იხილეთ წყარო გვერდისთვის UY Scuti

{{ინფოდაფა ვარსკვლავი
 | ფონის ფერი = yellow
 | სახელი = UY Scuti
 | სურათი =
 | წარწერა = მკვრივი ვარსკვლავური ველი წითელი გიგანტი ვარსკვლავი UY Scuti (ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავი ფოტოში), რომელიც კოლუმბიის უნივერსიტეტის რეზერფორდის ობსერვატორიიდანაა გადაღებული (ნიუ-იორკი, აშშ). ფოტო გადაღებულია 2011 წელს.
 | დაკვირვების მონაცემები = yes
 | ეპოქა = J2000
 | თანავარსკვლავედი = [[ფარის თანავარსკვლავედი|ფარი]]
 | ra = {{RA|18|27|36,5334}}
 | dec = {{DEC|−12|27|58,866}}
 | მანძილი  = 9500 [[სინათლის წელიწადი]]<ref name=sylvester>{{cite doi|10.1046/j.1365-8711.1998.02078.x}}</ref>
 | მასა  = 32 [[მზის მასა|M<sub>☉</sub>]]<ref name="Torres2013"/>
 | რადიუსი = 1,708 ± 192 [[მზის რადიუსი|R<sub>☉</sub>]]<ref name="Torres2013"/>
 | ტიპი = M4Ia-Iab<ref name=AAVSO>{{cite web
 | author = International Variable Star Index
 | title = Detail for UY Sct
 | url = http://www.aavso.org/vsx/index.php?view=detail.top&oid=34154}}</ref><br /><ref name=AAVSO />
 | სიკაშკაშე = 340 000 [[მზის სიკაშკაშე|L<sub>☉</sub>]]<ref name="Torres2013">{{cite doi|10.1051/0004-6361/201220920}}</ref>
 | ზედაპირის გრავიტაცია = −0.5 სგს <small>('''log g''')</small> 
 | ტემპერატურა = 3,365 ± 134 K<ref name="Torres2013"/>
}}
'''UY Scuti''' — [[წითელი ზეგიგანტი]] ან [[ჰიპერგიგანტი]] და პულსირებადი ცვალებადი [[ვარსკვლავი]] [[ფარის თანავარსკვლავედი|ფარის თანავარსკვლავედში]]. ის ამჟამად ცნობილთა შორის ყველაზე დიდი [[ვარსკვლავი]]ა და თავის ტიპის ვარსკვლავებს შორის ერთ-ერთი ყველაზე კაშკაშა. მისი საშუალო [[რადიუსი]] 1708 [[მზის რადიუსი]]ა, ანუ 2 378 704 272 კილომეტრი (15,9 [[ასტრონომიული ერთეული]]). აქედან გამომდინარე, მისი [[მოცულობა]] [[მზე|მზისას]] 4 982 686 912-ჯერ აღემატება. იგი 9500 [[სინათლის წელიწადი|სინათლის წლითაა]] დაშორებული [[დედამიწა|დედამიწიდან]], რის გამოც ერთ-ერთი უახლოესი ჰიპერგიგანტია. ის რომ [[მზის სისტემა|მზის სისტემის]] ცენტრში ყოფილიყო მოთავსებული, მისი [[ფოტოსფერო]] [[იუპიტერი]]ს ორბიტას შთანთქავდა, მიუხედევად იმისა, რომ მისი რადიუსი მტკიცედ დაზუსტებული არაა და შესაძლებელია [[სატურნი]]ს ორბიტაზე დიდი იყოს.

==დაკვირვებები==
[[ვარსკვლავი]]ს სახელი UY Scuti მიუთითებს, რომ ის 38-ე ცვალებადი ვარსკვლავი იყო, რომელიც ფარის თანავარსკვლავედში იქნა აღმოჩენილი. ის მოთავსებულია რამდენიმე გრადუსით ჩრდილოეთით A ტიპის ვარსკვლავთან, რომელსაც [[Gamma Scuti]] ეწოდება. ის შეუიარაღებელი თვალით ჩანს. მიუხედავად იმისა, რომ ვარსკვლავი ძალიან კაშკაშაა, დედამიწიდან მისი მაგნიტუდა ([[ვარსკვლავიერი სიდიდე]]) 11-ია მისი „გაუქმების ზონაში“ მდებარეობისა და შორი მანძილის გამო. მისი დანახვა დიდი ბინოკლით ან პატარა [[ტელესკოპი]]თ შეიძლება.

==მახასიათებლები==
[[ფაილი:UY Scuti და მზე.png|მინი|მარცხნივ|მიახლოებითი შედარება UY Scuti-ს და [[მზე|მზისა]]]]
[[ვარსკვლავი]] კლასიფიცირებულია, როგორც ნახევრად რეგულარული ცვალებადი, რომლის მიახლოებითი პულსაციის პერიოდი 740 დღეა.<ref name=AAVSO /><ref name=jura>{{cite doi|10.1086/191488}}</ref> ვიზუალურად, [[ვარსკვლავი]] [[მზე]]ზე 120 000-ჯერ კაშკაშაა ხილულ სინათლეში (მაგნიტუდა = -7,5). თუმცა, როდესაც მისი სინათლე ინფრაწითელთან ერთიანდება, იგი [[მზე]]ზე 340 000-ჯერ კაშაკაა (მაგნიტუდა = -9,1), რის გამოც ერთ-ერთი ყველაზე კაშკაშა გრილი ზეგიგანტი [[ვარსკვლავი]]ა და ერთ-ერთი ყველაზე კაშკაშა მთელ [[გალაქტიკა]]ში. მისი მასის დაკარგვის ტემპი 5,8x10<sup>−5</sup>[[მზის მასა|M<sub>☉</sub>-ია]] - ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ცნობილ ვარსკვლავთა შორის.

==ზომა==
[[File:პლანეტებისა და ვარსკვლავების ზომების შედარება 2 (2014 წლის განახლება).png|thumb|right|450 px|მზის სისტემაში არსებული ზოგიერთი ობიექტისა და სხვა შესამჩნევი ვარსკვლავების ზომების შედარება (UY Scuti-ს ჩათვლით). <br>
<br>1. [[მთვარე]]→[[მერკური]]→[[მარსი]]→[[ვენერა]]→[[დედამიწა]]
<br>2. [[მთვარე]]→[[დედამიწა]]→[[ნეპტუნი]]→[[ურანი]]→[[სატურნი]]→[[იუპიტერი]]
<br>3. [[დედამიწა]]→[[იუპიტერი]]→[[მზე]]→[[ალფა კენტავრი|ალფა კენტავრი A]]→[[სირიუსი|სირიუსი A]]
<br>4. [[იუპიტერი]]→[[მზე]]→[[სირიუსი|სირიუსი A]]→[[ვეგა]]→[[პოლუქსი]]→[[არქტური]]→[[ალდებარანი]]
<br>5. [[მზე]]→[[ალდებარანი]]→[[რიგელი]]→[[პისტოლის ვარსკვლავი]]→[[ანტარესი|ანტარესი A]]→[[ბეტელგეიზე]]→[[მიუ ცეფეი]]
<br>6. [[მიუ ცეფეი]]→[[VY დიდი ქოფაკი]]→[[VX Sagittarii]]→'''UY Scuti''']]

სხვა ზეგიგანტი [[ვარსკვლავი|ვარსკვლავების]] მსგავსად UY Scuti-საც გარს აკრავს უზარმაზარი დისკო და სხვა დიდი დიფუზური ვარსკვლავების მსგავსად, მასზე ზუსტი გაზომვების ჩატარება ურთულესია. ის მთლიანად სფერული არ არის, არამედ გარს აკრავს უზარმაზარი ატმოსფეროს გაუმჭვირვალე გარსები, რომელიც, დაწყვილებული დისკოს დაბნელებასთან, არასტაბილურ სიკაშკაშესთან, მასის დაკარგვის მაღალ ტემპთან და სხვა ფაქტორებთან, მისი ნამდვილი ზომის დადგენას ურთულესს ხდის. Torres et al-მა UY Scuti-ს [[რადიუსი]] გაზომა და მიიღო 1,708 ± 192 [[მზის რადიუსი]],<ref name="Torres2013"/> რის გამოც ის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი [[ვარსკვლავი]]ა, მაგრამ ეს გაზომვა დაფუძნებულია [[ვარსკვლავი]]ს ტემპერატურისა და სიკაშკაშის გამოთვლების არაპირდაპირ მეთოდებზე. ასეთი ვარსკვლავების საზღვრის დადგენა დაფუძნებულია [[როზელენდის რადიუსი|როზელენდის რადიუსზე]] — ადგილმდებარეობა, სადაც [[ოპტიკური სიღრმე]] ერთია (ან ზოგჯერ 2/3).<ref name=opacity>{{cite paper | bibcode = 1991A&A...246..374B | title = The parameters R and Teff in stellar models and observations | last1 = Wehrse | first1 = R. | last2 = Scholz | first2 = M. | last3 = Baschek | first3 = B. | journal = [[Astronomy and Astrophysics]] | date = June 1991 | volume = 246 | issue = 2 | pages = 374–382 }}</ref> UY Scuti-ს შემთხვევაში, მისი [[რადიუსი]] ზუსტად არ არის განსაზღვრული და შესაძლებელია სხვა მნიშვნელობა ჰქონდეს სხვადასხვა ტალღის სიგრძეზე.

UY Scuti-ს ზომა ძალიან დამაინტრიგებელი და კომპლექსურია. [[ვარსკვლავი]] ძალიან დიდი და ძალიან კაშკაშა [[წითელი ზეგიგანტია]]. [[ვარსკვლავი]]ს ყველაზე დიდი შეფასება (1900 [[მზის რადიუსი]]) სცდება ვარსკვლავური ევოლუციის თეორიის საზღვრებს. ამის მსგავსი ვარსკვლავები უიშვიათესია [[სამყარო]]ში და 1500 კუბურ [[სინათლის წელიწადი|სინათლის წელიწადში]] შეიძლება ერთი იყოს. აქედან გამომდინარე, ისინი ზუსტად არ შეუსწავლიათ მეცნიერებს.

==მასა==
UY Scuti-ს [[მასა]] ასევე საეჭვოა, ძირითადად იმიტომ, რომ მას არ ჰყავს ხილული კომპანიონი [[ვარსკვლავი]], რომლის მასის საშუალებითაც ამ ვარსკვლავის მასა განისაზღვრებოდა ორბიტალური გაზომვებით. ვარსკვლავური ევოლუციის მოდელების დასკვნის თანახმად, [[წითელი ზეგიგანტი]]ს საფეხურზე მდგომი ვარსკვლავის მასა, როგორიც UY Scuti-ა, 25-50 [[მზის მასა]] იქნებოდა. ამჟამად კი უფრო დაბალი იქნება.

==გარემო==
[[ფარი-კენტავრის მკლავი|ფარი-კენტავრის მკლავში]] მდებარეობა მიუთითებს იმაზე, რომ ეს [[ვარსკვლავი]] შესაძლოა წევრია გაერთიანება „[[მშვილდოსანი OB5]]-სა“ - ვარსკვლავთა მასიური შეჯგუფებები დედამიწიდან 7800 [[სინათლის წელიწადი|სინათლის წლის]] მოშორებით [[გალაქტიკის ცენტრი]]ს მიმართულებით. ეს [[ვარსკვლავური გაერთიანება]] ერთ-ერთი ყველაზე დიდია [[ირმის ნახტომი|ჩვენს]] [[გალაქტიკა]]ში, მის მერე კი მოდის „[[გედი OB2]]“. „მშვილდოსანი OB5“ ასევე მოიცავს [[KW Sagitarii]]-ს - ერთ-ერთ ყველაზე მასიურ წითელ ზეგიგანტ ვარსვკლავს, და მასიურ [[ნისლეული|ნისლეულს]], რომელიც ვარსკვლავთწარმომქმნელი პროცესების აქტიური რეგიონია.

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

[[კატეგორია:ვარსკვლავები]]
[[კატეგორია:ფარის თანავარსკვლავედი]]
[[კატეგორია:ციური სხეულები]]