რობერტ კოხი
ჰენრიხ გერმან რობერტ კოხი (გერმ. Heinrich Hermann Robert Koch; დ. 11 დეკემბერი, 1843, კლაუსთალი, გერმანია, — გ. 27 მაისი, 1910, ბადენ-ბადენი, გერმანია) — გერმანელი ექიმი და მიკრობიოლოგი, თანამედროვე მიკრობიოლოგიისა და ეპიდემიოლოგიის ერთ-ერთი ფუძემდებელი.
| Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted | |
|---|---|
| Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted | |
| Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted | |
| დაბ. თარიღი | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| დაბ. ადგილი | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| გარდ. თარიღი | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| გარდ. ადგილი | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| დასაფლავებულია | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| მოქალაქეობა | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| ეროვნება | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| საქმიანობა | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| მუშაობის ადგილი | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| ალმა-მატერი | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| განთქმული მოსწავლეები | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| პარტნიორ(ებ)ი | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| სამეცნიერო ხარისხი | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| მეუღლე | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| მამა | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| დედა | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| შვილ(ებ)ი | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| ნათესავ(ებ)ი | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| ჯილდოები | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| Script error: No such module "collapsible list". | |
| ხელმოწერა | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| საიტი | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
[[:commons:Category:Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted|Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted]] ვიკისაწყობში | |
კოხის ძირითადი შრომები ეხება ინფექციური დაავადებების გამომწვევთა გამოვლენასა და მათთან ბრძოლის მეთოდების შემუშავებას. კოხმა პირველმა მიიღო ადრე აღმოჩენილი ჯილეხის ბაცილის წმინდა კულტურა და ახსნა ჯილეხის გავრცელების გზები. აღმოაჩინა ტუბერკულოზის გამომწვევი (1882), მიიღო ბაქტერიული პრეპარატი ტუბერკულინი და გამოიყენა იგი ტუბერკულოზის სამკურნალოდ, აღწერა კოხის რეაქცია, დაამუშავა ბაქტერიოლოგიური კვლევის ზოგადი მეთოდები და სხვ. 1905 წელს კოხს მიენიჭა ნობელის პრემია ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში.
ადრეული შრომები
1866 წელს დაამთავრა გეტინგენის უნივერსიტეტი. ექიმად მუშაობდა გერმანიის სხვადასხვა პროვინციულ ქალაქში. საველე ქირურგად მსახურობდა პრუსია-საფრანგეთის ომში (1870-1871). 1871-1880 წლებში სანიტარული ექიმი იყო ვოლშტაინში (ახლანდელი ვოლშტინი, პოლონეთი), სადაც შექმნა საოჯახო ლაბორატორია და ჩაატარა თავისი პირველი მიკრობიოლოგიური გამოკვლევები.
გეტინგენში კოხის ერთ-ერთი მასწავლებელი იყო გერმანელი ანატომი და ჰისტოლოგი ფრიდრიხ გუსტავ იაკობ ჰენლე, რომელმაც 1840 წელს გამოაქვეყნა თავისი მოსაზრება, რომ ინფექციურ დაავადებებს მიკროსკოპული ცოცხალი ორგანიზმები იწვევდა. 1850 წელს ფრანგმა კაზიმირ-ჟოზეფ დავენმა ინფიცირებული ცხოველის სისხლში პირველად მიაგნო მიკრობებს და 1860 წელს დაავადებული ცხოველის სისხლის ჯანმრთელ ცხვარში შეყვანით (ინოკულაციით) შეძლო ჯილეხის გამომწვევის გამოვლენა. წინამორბედების კვლევებით შთაგონებულმა კოხმა სათანადო საკვებ ნიადაგზე მოთავსებით მოახერხა ჯილეხის ბაცილების კულტივირება და აღმოაჩინა, რომ ბაქტერიის სპორები გარემოში დიდხანს ინარჩუნებდნენ სიცოცხლისუნარიანობას. 1876 წელს კოხმა ბრესლაუში წარმატებით წარადგინა ჯილეხის გამომწვევის სასიცოცხლო ციკლის კვლევის შედეგები. ბრესლაუში მისი მასპინძლის, ბოტანიკოს ფერდინანდ იულიუს კონის მოსწავლის იოზეფ შრეტერის ექსპერიმენტებზე დაყრდნობით კოხმა სრულყო მიკროორგანიზმების წმინდა კულტურის მიღების მეთოდი. მოგვიანებით მან ბაქტერიული კულტურების კვლევის, შენახვისა და ფოტოფიქსაციის მეთოდებიც დაამუშავა.
საერთაშორისო აღიარება
1870-იანი წლების ბოლოს კოხი აქტიურად მუშაობდა ჭრილობების ინფექციის, სეპტიცემიისა და ტუბერკულოზის საკითხებზე. ამავე პერიოდში მან ჩამოყალიბა ინფექციის გამომწვევის იდენტიფიცირების სახელმძღვანელო მითითებები (კოხის პოსტულატები): 1) ყოველი ინფექციური დაავადების გამომწვევი სპეციფიკური მიკროორგანიზმია, 2) მისი კულტურის სახით გამოყოფა შესაძლებელია ლაბორატორიულ პირობებში, 3) შესაბამის ცხოველში კულტურის ინოკულაცია იწვევს დაავადების განვითარებას, 4) იგივე მიკროორგანიზმის აღმოჩენა შესაძლებელია ამ ახლადინფიცირებულ ცხოველში.
1881 წელს კოხმა მის მიერ გამოვლენილი ტუბერკულოზის ბაცილა ლონდონის საერთაშორისო სამედიცინო კონგრესს წარუდგინა, მომდევნო წელს კი საკუთარი აღმოჩენა და კვლევების შედეგები ბერლინის ფიზიოლოგიის საზოგადოებას გააცნო. კოხის მუშაობა ტუბერკულოზზე ქოლერის პანდემიამ შეაფერხა. გერმანიის მთავრობამ ის საიდუმლო მრჩევლის რანგით სპეციალური კომისიის თავმჯდომარედ დანიშნა და ეგვიპტეში მიავლინა. კოხის ეგვიპტეში ჩასვლის დროისთვის ეპიდემია უკვე უკან იხევდა და მეცნიერი ინდოეთში გაემგზავრა, რათა დარწმუნებულიყო საკუთარ ვარაუდში, რომ ქოლერას ვიბრიონი იწვევდა.
1885-1891 წლებში კოხი იყო ბერლინის უნივერსიტეტის პროფესორი და ჰიგიენის ინსტიტუტის დირექტორი, 1891-1904 წლებში კი — ინფექციური დაავადებების ინსტიტუტის დირექტორი ბერლინში (მოგვიანებით ამ ინსტიტუტს მისი სახელი ეწოდა). 1880-იანი წლების ბოლოს კოხი აქტიურად დაუბრუნდა ტუბერკულოზის საკითხებზე მუშაობას და 1890 წელს შექმნა ტუბერკულინი — ტუბერკულოზის მიკობაქტერიის პროტეინების შემცველი პრეპარატი. კოხი თვლიდა, რომ ტუბერკულინი არა მხოლოდ ფილტვის ტუბერკულოზის ადრეული სტადიის სადიაგნოსტიკოდ, არამედ მის სამკურნალოდაც გამოდგებოდა. ეს უკანასკნელი მტკიცება არასწორი აღმოჩნდა და ერთხანს ტუბერკულინის დიაგნოსტიკური სარწმუნოებაც ეჭვქვეშ დააყენა. ამჟამად ის გამოიყენება ტუბერკულოზის კანის სინჯისთვის (მანტუს სინჯი).
უკანასკნელი წლები
1900-იანი წლების დასაწყისში კოხი იკვლევდა მალარიას ახალ გვინეასა და იტალიაში, ასევე მსხვილფეხა პირუტყვის ჭირს სამხრეთ აფრიკაში, შავ ჭირს ინდოეთში. მოგვიანებით ის აფრიკაში დაბრუნდა ტრიპანოსომოზზე სამუშაოდ და ბრიტანეთის სამხრეთაფრიკული კომპანიისა და კოლონიური ხელისფულებისგან დიდძალი თანხა მიიღო მსხვილფეხა პირუტყვის ინფექციური დაავადების, აღმოსავლეთ ნაპირის ცხელების გამოსაკვლევად, რასაც დიდი წარმატება არ მოჰყოლია. კოხი მსოფლიოს გარშემო მისი მოგზაურობის გაგრძელებას აპირებდა, თუმცა 1908 წელს გერმანიის მთავრობის მითითებით ამერიკის შეერთებულ შტატებში შეჩერდა, რათა ტუბერკულოზის შესახებ ვაშინგტონის საერთაშორისო კონგრესს ოფიციალური დელეგატის სახით დასწრებოდა. აქედან ის გერმანიაში დაბრუნდა. გარდაიცვალა 1910 წელს ბადენ-ბადენში.
კოხის მიერ ინფექციური დაავადებების ეტიოლოგიის შესახებ შექმნილმა ძირეულმა კონცეფციებმა, მისმა აღმოჩენებმა და ტექნიკურმა ინოვაციებმა დიდი როლი შეასრულა ბიოსამედიცინო მეცნიერების განვითარებაში. მისი მრავალრიცხოვანი მოსწავლეებიდან ბევრმა ბაქტერიოლოგიაში ახალი ეპოქას ჩაუყარა საფუძველი.
ლიტერატურა
- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 6, თარგი:ადგილის მითითება ბიბლიობმულებში, 1983. — გვ. 9.
რესურსები ინტერნეტში
- რობერტ კოხი — სტატია ენციკლოპედია ბრიტანიკიდან (ინგლისური)
- Robert Koch (1843-1910). ლონდონის ჰიგიენისა და ტროპიკული მედიცინის სკოლა. ციტირების თარიღი: 10 ივნისი, 2020.
- Robert Koch – Biographical. NobelPrize.org. Nobel Media AB 2020. ციტირების თარიღი: 10 ივნისი, 2020.
სქოლიო
Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
თარგი:ნობელის პრემია ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში თარგი:ნობელის პრემია 1905