Wiki.ge - ქართული თავისუფალი ენციკლოპედია | Wikipedia

უნაგირასოკო

უნაგირასოკო (ლათ. Helvella lacunosa) — სოკოს სახეობა ჰელველასებრთა ოჯახისა. მისი ქუდი უნაგირს წააგავს. აქედან მოდის სახელწოდებაც.

უნაგირასოკო
ფაილი:Helvella lacunosa - Mustamörsky, Svart hattmurkla, Slate grey saddle C IMG 0362.JPG
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:  სოკოები
განყოფილება:  ჩანთიანი სოკოები
კლასი:  პეზიზომიცეტები
რიგი:  პეზიზასნაირნი
ოჯახი:  ჰელველასებნი
გვარი:  ნაოჭა სოკოები
სახეობა:  უნაგირასოკო
ლათინური სახელი
Helvella lacunosa Afzel., 1783 : Fr., 1822
დაცვის სტატუსი
<templatestyles src="თარგი:Comment/styles.css" /><span class="ts-comment-commentedText" title="Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted">სტატუსი არ არის მითითებული
ძიება IUCN-ის ვებ-გვერდზე: ???
ფაილი:Wikispecies-logo.svg
[[:species:Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted|სისტემატიკა
ვიკისახეობებში]]		ესკიზის შექმნის შეცდომა:
[[:commons:Category:Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted|სურათები
ვიკისაწყობში]]
ITIS  Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
NCBI  Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted&lvl=3&p=mapview&p=has_linkout&p=blast_url&p=genome_blast&lin=f&keep=1&srchmode=1&unlock Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
EOL  Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted&lvl=3&p=mapview&p=has_linkout&p=blast_url&p=genome_blast&lin=f&keep=1&srchmode=1&unlock Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
MB  Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
FW  Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted

პირობითად საჭმელი სოკოა. საჭმელად გამოიყენება მხოლოდ ახალგაზრდა ეგზემპლარები წინასწარი გათუთქვის შემდეგ. იზრდება წიწვოვან და შერეულ ტყეებში ერთეულებად ან მცირე ჯგუფებად გაზაფხულიდან შემოდგომამდე.

გავრცელების არეალი მოიცავს სამხრეთ და ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ალპურ და ზომიერ სარტყლებს. გვხვდება ჩრდილოეთი ამერიკის დასავლეთ ნაწილში, ევროპაში, იაპონიასა და ჩინეთში.

სოკო პირველად აღწერა შვედმა ბოტანიკოსმა ადამ აფსელიუსმა 1783 წელს.[1]

სამეცნიერო სინონიმები;

  • Helvella mitra var. mitra L. (1763)
  • Phallus brunneus Batsch (1783)
  • Helvella leucophaea Pers. (1801)
  • Helvella subcostata Cooke (1876)
  • Helvella costata Berk. (1879)

აღწერა

ქუდის დიამეტრი — 2-8 სმ, შუაში ჩაზნექილია და უნაგირის ფორმა აქვს. კიდეები თავისუფალი ან ოდნავ შეზრდილი ფეხთან, ნაცრისფერი ან მურა-ნაცრისფერი. ხშირად ზედაპირი თითქმის მთლიანად შავია.

ფეხის სიგრძე — 2-5 სმ, სისქე — 1-1,5 სმ, სიგრძივ დაღარული: შთაბეჭდილებას ტოვებს, თითქოს რამდენიმე მილი ერთად არის შედუღებულიო; ნაცრისფერი ან მოშავო.

რბილობი — თხელი, მყიფე, მოთეთრო ან მონაცრისფრო. სუსტად გამოხატული სოკოს სუნითა და გემოთი.[2]

სპორები — ელიფსური, 15-17x10-12 მკმ, გლუვზედაპირიანი, ჩანთები ცილინდრული, რომლის სიგრძეა 400 მკმ, სიგანე — 12-15 მკმ, მასში 8 სპორაა მოთავსებული.

გავრცელება და ეკოლოგია

გავრცელების არეალი მოიცავს სამხრეთ და ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ალპურ და ზომიერ სარტყლებს. გვხვდება ჩრდილოეთი ამერიკის დასავლეთ ნაწილში, ევროპაში,[3] იაპონიასა[4] და ჩინეთში.[5]

იზრდება ნიადაგზე ერთეულებად ან ჯგუფებად[6] ფიჭვის, მუხისა და სოჭის ტყეებში გაზაფხულიდან შემოდგომამდე. აღსანიშნავია, რომ უნაგირასოკო დაფიქსირებულია ზამთარში კალიფორნიის შტატში.[3]

სეზონი — გაზაფხულიდან შემოდგომამდე.

მსგავსი სახეობები

გამოყენება

მეოთხე კატეგორიის პირობითად საჭმელი სოკოა. საჭმელად გამოიყენება მხოლოდ ახალგაზრდა ეგზემპლარები. მოხმარებამდე აუცილებელია 20-30 წუთის განმავლობაში ხარშვა, ნახარში წყალი კი უნდა გადაიღვაროს.[7]

სოკო მცირე რაოდენობით შეიცავს ტოქსინ მონომეთილჰიდრაზინს.[8] შვეიცარიაში ბოლო დროს ჩატარებულ კვლევაზე დაყრდნობით, უნაგირა სოკო, აგრეთვე მცირე რაოდენობით შეიცავს მომწამვლელ ნივთიერება გირომიტრინს. აქედან გამომდინარე მისი უმად მიღება დაუშვებელია, თუმცა მასში შემავალი ეს ტოქსინი ადვილად იშლება თერმული დამუშავების შემდეგ.

გალერეა

რესურსები ინტერნეტში

სქოლიო

  1. ↑ Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
  2. ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  3. ↑ 3.0 3.1 Arora, David (1986). Mushrooms demystified: a comprehensive guide to the fleshy fungi, 2nd, Berkeley: Ten Speed Press, გვ. 815–16. ISBN 0-89815-169-4Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted. 
  4. ↑ Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
  5. ↑ Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
  6. ↑ Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  7. ↑ თარგი:საქართველოს სოკოები
  8. ↑ Davis, R. Michael; Sommer, Robert; Menge, John A. (2012). Field Guide to Mushrooms of Western North America. Berkeley: University of California Press, გვ. 396. ISBN 978-0-520-95360-4Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted. OCLC 797915861. 

Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted

მოძიებულია „https://wiki.ge/w/index.php?title=უნაგირასოკო&oldid=119370“-დან