.svg){kind=link}
.svg){kind=link}
აცეტილქოლინი
| აცეტილქოლინი | |
| Acetylcholine.svg | |
| ACh-stick.png | |
| ზოგადი | |
|---|---|
| ქიმიური ფორმულა | C7H16NO2 |
| მოლური მასა | 146.21 გ/მოლი |
| კლასიფიკაცია | |
| PubChem | 187 |
| EINECS | 200-128-9 |
| SMILES | Script error: No such module "collapsible list". |
აცეტილქოლინი — ქოლინის ძმარმჟავა ეთერი, ქიმიური ფორმულით C7H16NO2. არის უფერო კრისტალური ნივთიერება.
თვისებები
ადვილად იხსნება წყალში, სპირტში, ქლოროფორმში, არ იხსნება ეთერში. მოლეკულური მასა 163,2. ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებაა. ასრულებს შუამავლის — მედიატორის როლს ნერვულ ქსოვილსა და ეფექტორს შორის. აქტიურ მდგომარეობაში აცეტილქოლინი წარმოიქმნება ძმარმჟავასა და ქოლინისაგან ფერმენტ ქოლინაცეტილაზის გავლენით; აცეტილქოლინი ადვილად იშლება ქოლინესთერაზების ჯგუფის ფერმენტებით.
ფუნქციები
ცილებსა და ლიპიდებთან არააქტიური შენაერთის სახით გვხვდება ნერვულ ქსოვილში, სადაც გრამზე საშუალოდ 0,5 — 2,0 გამის (გრამის მემილიონედი ნაწილი) რაოდენობითაა; ზოგი პათოლოგიური მდგომარეობის დროს აცეტილქოლინის რაოდენობა სისხლში მატულობს. აცეტილქოლინი დაგროვილია ნერვულ დაბოლოებებში (სინაფსებში), სახელდობრ, აქსონის პრესინაფსური მემბრანის ბუშტუკებში (ვეზიკულებში), რომლებიც აცეტილქოლინის სათავსს წარმოადგენენ. ნერვის აგზნების შედეგად აცეტილქოლინი ბუშტუკებიდან გადადის სინაფსურ ნაპრალებში და ნერვული იმპულსი გადააქვს პოსტსინაფსურ მემბრანებზე, რომლებიც ეფექტორზეა მოთავსებული. ეფექტორი შეიძლება წარმოდგენილი იყოს კუნთის ფიბრილით, შინაგანი სეკრეციის ჯირკვლის უჯრედით, ნეირონითა და სხვა. აქ აცეტილქოლინი მოქმედებს ცილა-რეცეპტორზე და იწვევს პოსტსინაფსური მემბრანის დეპოლარიზაციას, ესე იგი განმუხტვას. აქედან იწყება ეფექტორის აგზნება და მისი ამოქმედება. ცილა-რეცეპტორზე მოქმედების შემდეგ აცეტილქოლინი შემადგენელ კომპონენტებად იშლება და ინაქტივირდება. თითოეულ ნეირონზე სინაფსის სახით ბოლოვდება რამდენიმე ასეული და ათასეული აქსონი. თავის ტვინში კი ნეირონების რიცხვი რამდენიმე მილიარდს აღწევს. ნეირონების ურთიერთკავშირი, ინფორმაციის გადაცემა უმთავრესად აცეტილქოლინით და ელექტრული იმპულსებით ხდება. ნერვული ქსოვილის გარდა აცეტილქოლინისადმი განსაკუთრებულ მგრძნობელობას იჩენს გლუვკუნთოვანი სისტემა. ორგანოებსა და ქსოვილებში აცეტილქოლინი იწვევს ვეგეტატიური ნერვული სისტემის პარასიმპათიკური ელემენტების აგზნებისათვის დამახასიეთებელ ეფექტს (გულის ცემის გაიშვიათება, არტერიების გაგანიერება, სისხლის წნევის გაგანიერება, თვალის გუგის შევიწროება და სხვა). ქოლინესთერაზის ზოგიერთი ინჰიბიტორების მოქმედების შედეგად ორგანიზმში ჭარბად გროვდება დაუშლელი აცეტილქოლინი, რასაც ჯერ უჯრედის აგზნება, ხოლო შემდეგ დამბლა მოსდევს.
ლიტერატურა
- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თარგი:ადგილის მითითება ბიბლიობმულებში, 1977. — გვ. 73-74.
- (2006) Pharmacology, 2nd, Philadelphia PA: W.B. Saunders. ISBN 1-4160-2984-2Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- Canadian Pharmacists Association (2000). Compendium of Pharmaceuticals and Specialties, 25th, Toronto ON: Webcom. ISBN 0-919115-76-4Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- Carlson, NR (2001). Physiology of Behavior, 7th, Needham Heights MA: Allyn and Bacon. ISBN 0-205-30840-6Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- Gershon, Michael D. (1998). The Second Brain. New York NY: HarperCollins. ISBN 0-06-018252-0Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- (2006) „Ch. 15“, Essential Neuroscience, Revised 1st, Philadelphia: Lippincott, Williams & Wilkins, გვ. 255–267.
- Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted as PDF
- Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted as PDF