პროტო-ქართველური ენა

ფაილი:Proto-Kartvelian tribes 2nd millenium BC-ka.svg

ქართველური ენების გავრცელება ძვ.წ. II ათასწლეულის ბოლოს

პროტო-ქართველური ენა, ანუ საერთო-ქართველური არის ქართველურ ენათა თეორიულად პოსტულირებული საერთო წინაპარი. ამ ენის არსებობა საყოველთაოდ არის გაზიარებული ენათმეცნიერებაში. ქართველურ ენათა შედარებითი ანალიზის საფუძველზე საერთო-ქართველური ენის ორიგინალური ფორმები საკმაოდ ფართოდ არის აღდგენილი სხვადასხვა სტრუქტურულ დონეზე. ეს ფორმები მოიცავს ფონოლოგიას, გრამატიკას, ლექსიკას.

ფონოლოგია

ხმოვნები

პროტო-ქართველური ხმოვნები

	წინა		უკანა
			დაუმრგვალებელი		მომრგვალებული
	მოკლე	გრძელი	მოკლე	გრძელი	მოკლე	გრძელი
დახურული	(ი [i])				(უ [u])
საშუალო	ე [ɛ]	ე̄ [ɛ:]			ო [ɔ]	ო̄ [ɔ:]
ღია			ა [ɑ]	ა̄ [ɑ:]

თანხმოვნები

პროტო-ქართველური თანხმოვნები

		ბაქისმიერი	კბილისმიერი	სუბაპიკალური სასისმიერი	უკანანუნისმიერი		სასისმიერი	ნაქისმიერი	ყიისმიერი
					ცენტრალური	გვერდითი
ცხვირისმიერი		მ [m]	ნ [n]
ხშული	მჟღერი	ბ [b]	დ [d]				გ [g]
	ყრუ ფშვინვიერი	ფ [p]	თ [t]				ქ [k]	ჴ [q]
	ყრუ მკვეთრი	პ [pʼ]	ტ [tʼ]				კ [kʼ]	ყ [qʼ]
აფრიკატები	მჟღერი		ძ [d͡z]	ძ₁ [d͡ʐ]	ჯ [d͡ʒ]
	ყრუ ფშვინვიერი		ც [t͡s]	ც₁ [t͡ʂ]	ჩ [t͡ʃ]
	ყრუ მკვეთრი		წ [t͡sʼ]	წ₁ [t͡ʂʼ]	ჭ [t͡ʃʼ]	ɬʼ [t͡ɬʼ]
ნაპრალოვნები	ყრუ ფშვინვიერი		ს [s]	ს₁ [ʂ]	შ [ʃ]	ლʿ [ɬ]	ხ [x]		ჰ [h]
	მჟღერი		ზ [z]	ზ₁ [ʐ]			ღ [ɣ]
მთრთოლი					რ [r]
აპროქსიმანტები		უ̂ [w]	ლ [l]		ჲ [j]

ბიბლიოგრაფია

• Encyclopedia Britannica, 15th edition (1986): Macropedia, "Languages of World", see section titled "Caucasian languages".
• Fähnrich, H. (2002). Kartwelische Wortschatzstudien. Jena: Friedrich-Schiller-Universität. 
• Gamkrelidze, Th. (1966) "A Typology of Common-Kartvelian", Language, Vol. 42, No. 1 (Jan. - Mar.), pp. 69-83
• გამყრელიძე, თ. & მაჭავარიანი, გ. (1965). სონანტთა სისტემა და აბლაუტი ქართველურ ენებში. თბილისი. 
• Klimov, G. (1998a). Etymological Dictionary of Kartvelian Languages. Berlin: Mouton de Gruyter. 

იხილეთ აგრეთვე

• პროტო ენა