პუტჩი

პუტჩი (გერმ. Putsch) — მთავრობის უეცარი გადაგდება სამხედრო ძალით, როგორც წესი, განხორციელებული მცირე, შედარებით სუსტი გაერთიანებით, რომელიც მთავარ სახელმწიფო ფიგურებს ცვლის. პუტჩი, როგორც წესი ძალადობრივი წესით ხდება, თუმცა შეიძლება შედარებით ადვილად უსისხლოდაც განხორციელდეს. ის განსხვავდებდა რევოლუციისგან, რომელიც უფრო ვრცელი ჯგუფის მიერ ხორციელდება და რადიკალურად ცვლის პოლიტიკურ სისტემას.

ფაილი:Bouchot - Le general Bonaparte au Conseil des Cinq-Cents.jpg

გენერალი ნაპოლეონ ბონაპარტი 18 ბრიუმერის გადატრიალების დროს სენ-კლოდში, ფრანსუა ბუშოს ნახატის დეტალი, 1840

გერმანული ტერმინი „პუტჩი“ პირველად გამოიყენებულ იქნა ციურიპუტჩის დროს 1839 წელს, მისი პირდაპირი გერმანული თარგმანია შთაათსშთრაიხი (Staatsstreich).

ტაქტიკურად პუტჩი მოიცავს ზოგიერთ აქტიურ სამხედრო ნაწილთა კონტროლის ჩაგდებას, ხოლო ქვეყნის დანარჩენი შეიარაღებული სამსახურების ნეიტრალიზებას. აქტიური ჯგუფი იპყრობს ან განდევნის ლიდერებს, ხელთ იგდებს მნიშვნელოვან სამთავრობო დაწესებულებებზე, კომუნიკაციის საშუალებებზე და ინფრასტრუქტურაზე (მაგ. გზები, ელექტროსადგურები) ფიზიკურ კონტროლს.

პუტჩი ტიპურად არსებული მთავრობის ძალას იყენებს მისივე გადასაყენებლად. ედვარდ ლუტვაკის განმარტების თანახმად წიგნში „პუტჩი: პრაქტიკული სახელმძღვანელო“: „პუტჩი შედგება ინფილტრაციით სახელმწიფო აპარატის მცირე თუმცა კრიტიკული სეგმენტისა, რომელიც შემდგომში იცვლება მთავრობის დანარჩენი ნაწილის კონტროლს ქვეშ ასაყვანად“. ამ მნიშვნელობით, სამხედრო ან რაიმე სხვა ორგანიზებული ძალის გამოყენება პუტჩის გადამწყვეტი ნაწილი არ უნდა იყოს. ამგვარად, სახელმწიფო აპარატის ნებისმიერი არალეგალური ტაქტიკის სახით გადაყენება შეიძლება მოიაზროს როგორც პუტჩი, ლუტვაკის თანახმად.

მიმდინარე ლიდერები ვინც პუტჩით მოვიდნენ ხელისუფლებაში

წოდება	სახელი	პუტჩის თარიღი	ქვეყანა
სულთანი	კაბუს ბენ საიდი	1970, 23 ივლისი	ომანის დროშა ომანი
პრეზიდენტი	თეოდორო ობიანგ ნგემა მბასოგო	1979, 3 აგვისტო	ეკვატორული გვინეა
პრეზიდენტი	ბლეზ კომპაორე	1987, 15 ოქტომბერი	ბურკინა-ფასოს დროშა ბურკინა-ფასო
პრეზიდენტი	ომარ ალ-ბაშირი	1989, 30 ივნისი	სუდანის დროშა სუდანი
პრეზიდენტი	იდრის დები	1990, 2 დეკემბერი	ჩადი
პრეზიდენტი	იაჰია ჯამე	1994, 22 ივლისი	გამბიის დროშა გამბია
ამირი	ჰამად ბინ ხალიფა ალ-თანი	1995, 27 ივნისი	კატარის დროშა კატარი
პრეზიდენტი	დენი სასუ-ნგესო	1997, 25 ოქტომბერი	კონგოს რესპუბლიკის დროშა კონგოს რესპუბლიკა
პრეზიდენტი	ფრანსუა ბოზიზე	2003, 15 მარტი	ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკის დროშა ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკა
პრემიერ-მინისტრი	ფრენკ მბაინიმარამა	2006, 5 დეკემბერი	ფიჯის დროშა ფიჯი
პრეზიდენტი	მოჰამედ ულდ აბდელ აზიზი	2008, 6 აგვისტო	ესკიზის შექმნის შეცდომა: მავრიტანია
პრეზიდენტი	ანდრი რაჯოელინა	2009, 17 მარტი	მადაგასკარის დროშა მადაგასკარი
პრეზიდენტი	დიონკუნდა ტრაორე	2012, 11 აპრილი	მალის დროშა მალი
პრეზიდენტი	მანუელ სერიფო ნამაჯო	2012, 11 მაისი	გვინეა-ბისაუ

იხილეთ აგრეთვე

ლიტერატურა

Curzio Malaparte, Technique du Coup d'État (Published in French), Paris, 1931
S.E. Finer, The Man on Horseback: The Role of the Military in Politics, Pall Mall Press, London, 1962. p. 98.
D. J. Goodspeed, Six Coups d'État, Viking Press inc., New-York, 1962
Edward Luttwak, Coup d'état: A practical handbook, Harvard University Press, 1969, 1980. ISBN 0-674-17547-6
Ken Connor and David Hebditch, How to Stage a Military Coup: From Planning to Execution Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted, Pen and Sword Books Ltd, 2008, ISBN 978-1-84832-503-6

რესურსები ინტერნეტში