იხილეთ წყარო გვერდისთვის მიხეილ მესხი

{{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია
|მოთამაშის სახელი = მიხეილ მესხი
|სურათი = Mikheil Meskhi (1937–1991) — FC Dinamo Tbilisi Winger (1954–1969).jpg
|სურათის ზომა = 
|წარწერა = 
|სრული სახელი = მიხეილ შალვას ძე მესხი
|დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი|1937|1|12}}<ref> საინფორმაციო პორტალი „ქართული კვირა“, 12 იანვარი, 2021. [https://archive.today/20220203170735/http://kartuli.kvira.ge/2021/01/12/1937-წლის-12-იანვარს-ლეგენდარულ/ 1937 წლის 12 იანვარს ლეგენდარული ქართველი ფეხბურთელი მიხეილ მესხი დაიბადა]</ref>
|დაბადების ადგილი = [[თბილისი]],<br/>[[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოს სსრ]],<br/>[[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|სსრ კავშირი]]
|გარდაცვალების თარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1991|4|22|1937|1|12}}
|გარდაცვალების ადგილი = [[თბილისი]], [[საქართველო]]
|სიმაღლე = 169 [[სანტიმეტრი|სმ]]
|პოზიცია = [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|მარცხენა გარემარბი]]
|ახალგაზრდული წელი1 = 
|ახალგაზრდული კლუბი1 = 
|წელი1 = 1954–1969
|წელი2 = 1970
|კლუბი1 = [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბ.]]
|კლუბი2 = [[ლოკომოტივი თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|ლოკომოტივი]]
|მატჩი1 = 285
|მატჩი2 = 4 
|გოლი1 = 54
|გოლი2 = 0
|სულ მატჩი = 289
|სულ გოლი = 54
|ეროვნული წელი = 1959–1966
|ეროვნული ნაკრები = [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|სსრ კავშირი]]
|ეროვნული მატჩი = 35
|ეროვნული გოლი = 4
|მედლის თარგები = 
|გაწვრთნის წელი1 = 
|გაწვრთნილი კლუბი1 = 
}}
'''მიხეილ შალვას ძე მესხი''' (დ. [[12 იანვარი]], [[1937]], [[თბილისი]] — გ. [[22 აპრილი]], [[1991]], იქვე) — [[ქართველები|ქართველი]] და [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა]] [[ფეხბურთელი]], თამაშობდა როგორც [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელის]], ასევე, [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველის]] პოზიციაზე. იცავდა [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]], [[ლოკომოტივი თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „ლოკომოტივის“]] და [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები]]ს ღირსებას. [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1960|1960 წლის ევროპის ჩემპიონი]] [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის ეროვნული ნაკრების]] შემადგენლობაში. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1962|1962 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] მონაწილე. [[საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი]], [[საპატიო ნიშანი|საპატიო ნიშნის ორდენის]] და [[ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენის]] კავალერი.{{sfn-2|Соскин, А.|1972|გვ=326}}<ref>{{სტატია
 |ავტორი =  
 |სათაური = სსრ კავშირი — დანია 6 : 0
 |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/184573/1/Lelo_1965_N126.pdf
 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] 
 |წელი = 29 ივნისი, 1965
 |ნომერი = 126 (2846)
 |გვერდები = 1
}}</ref>

== კარიერა ==
=== საკლუბო კარიერა ===
ფეხბურთის თამაში დაიწყო [[თბილისი]]ს № 35 საფეხბურთო სკოლაში, [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|„დინამოს“]] პირველი თაობის ცნობილი ფეხბურთელისა და შემდგომ მწვრთნელის, საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატის, — [[არჩილ კიკნაძე (ფეხბურთელი)|არჩილ კიკნაძის]] ხელმძღვანელობით. [[1953]] წელს იგი პირველად გაემგზავრა მოსკოვში საასპარეზოდ, როგორც საქართველოს ახალგაზრდული ნაკრების წევრი, სადაც თავისი არაორდინალური თამაშითა და მაღალი ტექნიკური ოსტატობით პირველად მიიპყრო საკავშირო ფეხბურთის სპეციალისტთა ყურადღება.<ref>მიხეილ მესხი / ავტ. დემიკო ლოლაძე; თბ. : საბჭ. საქართველო, 1988. — გვ. 11.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20190214233105/http://football99.ru/161-shkola-s-futbolnym-uklonom.html Школа с «футбольным уклоном»].</ref><ref group="კომ.">35-я тбилисская . . . Уже много лет она известна не только в Грузии, но и за пределами республики, как школа с «футбольным уклоном», из которой вышли многие прославленные мастера кожаного мяча. Их хорошо знают на наших стадионах. Это нападающие тбилисского «Динамо» А. Чкуасели, Ш. Яманидзе, М. Месхи, полузащитники М. Дазарашвили, А. Котрикадзе, А. Киладзе. Это нападающий московского «Локомотива» 3. Калоев, целая плеяда игроков тбилисского Окружного спортивного клуба, кутаисского «Локомотива», способные футболисты, играющие во мно-их других клубных и заводских командах.</ref><ref group="კომ.">35-ე საფეხბურთო სკოლა (2018). ქ. თბილისის ვაჟთა 35-ე სკოლის მოკლე ისტორია. სკოლის დაარსების დღიდან სხვადასხვა დროს სკოლის მთავარ მწვრთნელებად მუშაობდნენ: ა.ი. გალპერინი, დ.პ. ცომაია, ნ.ი. ჩხარტიშვილი, გ.ი. ჯეჯელავა, ა.ს. კიკნაძე, მ.პ. მინაევი; ამათგან ყველაზე ხანგრძლივად მუშაობდნენ [[გაიოზ ჯეჯელავა]] და [[არჩილ კიკნაძე (ფეხბურთელი)|არჩილ კიკნაძე]].</ref>

[[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]] ძირითად შემადგენლობაში [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატის]] ფარგლებში პირველად 1955 წლის 7 აგვისტოს, [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1955|საკავშირო პირველობის]] მე-16 ტურის კალენდარულ მატჩში, კიევის „დინამოს“ წინააღმდეგ გამოვიდა მინდორზე. შეხვედრა [[კიევი]]ს რესპუბლიკურ სტადიონზე გაიმართა და მას 50 ათასი ფეხბურთის გულშემატკივარი დაესწრო. თბილისელებმა ასეთი შემადგენლობით ითამაშეს: მიხეილ პირაევი, [[ვლადიმერ ელოშვილი]], ჯუმბერ რუსაძე, ნიკოლოზ გაგნიძე, მოსე დავარაშვილი, რევაზ მახარაძე, მიხეილ მესხი, კონსტანტინე გაგნიძე, [[იური ვარდიმიადი]], [[ავთანდილ ღოღობერიძე]] და ბორის ხასაია. შეხვედრა კიეველთა გამარჯვებით, ანგარიშით — 2–1 დამთავრდა.<ref>«Динамо» Киев 2–1 «Динамо» Тб. // [https://footballfacts.ru/match/10059-dinamokievdinamotbilisi21 Чемп. СССР 1955. Класс «А». 07.08.1955]</ref><ref>«Динамо» Киев 2–1 «Динамо» Тб. // [https://web.archive.org/web/20210420051650/http://www.dinamo-tbilisi.ru/statistika/chempionat-sssr/chempionat-sssr-1955-goda/1955-dinamo-kiev-dinamo-tbilisi-21-11/ Чемп. СССР 1955. Класс «А». 07.08.1955]</ref>

თბილისის „დინამოს“ მაისურით [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატის]] ფარგლებში ბოლოჯერ 1969 წლის 9 მაისს, საკავშირო ჩემპიონატის მე-7 ტურის კალენდარულ მატჩში, [[ტორპედო ქუთაისი (საფეხბურთო კლუბი)|ქუთაისის „ტორპედოს“]] წინააღმდეგ ითამაშა. შეხვედრა [[ქუთაისი]]ს ცენტრალურ სტადიონზე გაიმართა და მას 35 ათასი ფეხბურთის გულშემატკივარი დაესწრო. დინამოელთა შემადგენლობაში თამაშობდნენ: [[რამაზ ურუშაძე]], [[რევაზ ძოძუაშვილი]], [[ფირუზ კანთელაძე]], [[მურთაზ ხურცილავა]], რევაზ ჭოხონელიძე, [[გურამ პეტრიაშვილი]],<ref group="კომ.">მატჩის 46-ე წუთზე გურამ პეტრიაშვილის ნაცვლად მოედანზე გამოვიდა [[სერგო კუტივაძე]].</ref> ალექსი ილიადი, [[კახი ასათიანი]], [[სლავა მეტრეველი]], [[გივი ნოდია]] და მიხეილ მესხი.<ref group="კომ.">მატჩის მე-80-ე წუთზე მიხეილ მესხის ნაცვლად თამაშში [[გიორგი გავაშელი|გოჩა გავაშელი]] ჩაერთო.</ref> შეხვედრა ფრედ, ანგარიშით — 0–0 დამთავრდა.<ref>«Торпедо» Кутаиси 0–0 «Динамо» Тб. // [https://footballfacts.ru/match/68480-torpedokutaisidinamotbilisi00 1-я группа класса «А». 09.05.1969]</ref><ref>«Торпедо» Кутаиси 0–0 «Динамо» Тб. // [https://web.archive.org/web/20210513225831/http://www.dinamo-tbilisi.ru/statistika/chempionat-sssr/chempionat-sssr-1969-goda/1969-torpedo-kutaisi-dinamo-tbilisi-00/ 1-я группа класса «А». 09.05.1969]</ref>

1969 წლის 16 ივლისს თბილისის „ლოკომოტივის“ სტადიონზე გაიმართა საერთაშორის ამხანაგური შეხვედრა თბილისის „დინამოსა“ და მონტევიდეოს „ნასიონალს“ შორის, რომელიც ქართული ფეხბურთის ისტორიაში შევიდა, როგორც მიხეილ მესხის გამოსათხოვარი მატჩი. მიხეილ მესხმა შეხვედრის მხოლოდ პირველი ნახევარი ითამაშა,<ref group="კომ.">თვითმხილველთა შეფასებით ეს იყო ერთ-ერთი საუკეთესო მატჩი მისი შესრულებით, რამაც დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ურუგვაელ ფეხბურთელებსა და „ნასიონალის“ სამწვრთნელო შტაბზე.</ref> რის შემდეგაც თანაგუნდელებმა, ურუგვაელმა ფეხბურთელებმა და გულშემატკივრებმა ქართველი გარემარბი ოვაციების თანხლებით გააცილეს დიდი ფეხბურთიდან.<ref group="კომ.">''ციტატა:'' „...გათავდა ტაიმი და თბილისის „დინამოსა“ და მონტევიდოს „ნასიონალის“ არცერთი მოთამაშე არ გასულა მინდვრიდან. ყველა აქ იყო, ყველა გარს ეხვია დიდ ფეხბურთელს, რომელსაც მხრებზე აყვანილს დაატარებდნენ მინდვრის გარშემო. და, იცით ვინ იყვნენ ისინი, ვინც მიშა მხრებზე შეისვა? ურუგვაელი ფეხბურთელები, რომლებმაც დინამოელებს გამოსტაცეს იგი და თვითონ შემოატარეს მინდორს.“ — იხ. ''ქორიძე, რ.'' [http://dspace.gela.org.ge/bitstream/123456789/3287/1/ნასიონალი%2019.VII.69.pdf დიდოსტატი ეთხოვება მინდორს] // „ლელო“, 19 ივლისი, 1969, № 139 (3878), გვ. 3.</ref><ref group="კომ.">''ციტატა:'' „...Матч был прощальным для одного из выдающихся советских футболистов Михаила Месхи. Уругвайцы на плечах пронесли его по всему полю под аплодисменты зрителей.“ — იხ. «Насьональ» дебютирует в Тбилиси // Газета «Советский спорт» (Москва) от 17 марта 1969 года.</ref><ref>«Динамо» Тб. 0–0 «Насьональ» Монтевидео // [https://web.archive.org/web/20210421042857/http://www.dinamo-tbilisi.ru/statistika/mezhdunarodnye-tovarishheskie/dinamo-tbilisi-nasonal-montevideo-urugvaj-00/ 16 июля 1969 года. Тбилиси]</ref>

=== სანაკრებო კარიერა ===
[[1959]]–[[1966]] წლებში [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის ეროვნული ნაკრების]] ღირსებას იცავს, რომლის შემადგენლობაში 35 შეხვედრას ატარებს და 4 ბურთი გააქვს.{{sfn-2|მჭედლიშვილი, კ.|1975|გვ=122}}<ref>[http://www.11v11.com/players/mikhail-meshki-182627/ მიხეილ მესხის სანაკრებო სტატისტიკა (1959–1966)] // 11v11.com.</ref> პირველად [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის ნაკრების]] რიგებში [[1959]] წლის [[6 სექტემბერი|6 სექტემბერს]], საერთაშორისო ამხანაგურ მატჩში, [[ჩეხოსლოვაკიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ჩეხოსლოვაკიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ გამოდის.<ref>USSR 3–1 Czechoslovakia // [http://www.11v11.com/matches/ussr-v-czechoslovakia-06-september-1959-227380/ International Friendly, 06.09.1959].</ref> შეხვედრა, რომელიც [[მოსკოვი|მოსკოვში]] იმართება, მასპინძელთა გამარჯვებით (3–1) მთავრდება. პირველი ბურთი სტუმართა კარში 34-ე წუთზე, მატჩის დებიუტანტს, მიხეილ მესხს გააქვს. 

[[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა ნაკრების]] მაისურით, ბოლოჯერ, ასევე, საერთაშორისო ამხანაგურ მატჩში, [[1966]] წლის [[20 აპრილი|20 აპრილს]], [[შვეიცარიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვეიცარიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ თამაშობს. შეხვედრას [[ბაზელი]]ს [[სანქტ-იაკობ პარკი]] მასპინძლობს და ფრედ (2–2) მთავრდება.<ref>Switzerland 2–2 USSR // [http://www.11v11.com/matches/switzerland-v-ussr-20-april-1966-229322/ International Friendly, 20 April 1966].</ref>

=== სამწვრთნელო მოღვაწეობა ===
სათამაშო კარიერის დასრულების შემდეგ, 1969–1991 წლებში მუშაობდა სპეციალიზებულ საბავშვო საფეხბურთო სკოლა „ავაზას“ მწვრთნელად და დირექტორად.<ref name="Lelo_1975_N68">[https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/203664/1/Lelo_1975_N68.pdf დებიუტიც ასეთი უნდა!] // [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], 6 აპრილი, 1975, № 68 (5358), გვ. 1.</ref>

== სტატისტიკა ==
===საკლუბო===
{| style="background: #F9F9F9; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" align="center" border="1" cellpadding="2" width=60%
|- style="background:#DDDDDD"
! rowspan="2" width="220px" | კლუბი
! rowspan="2" width="100px" | დივიზიონი
! rowspan="2" width="85px"  | სეზონი
! colspan="2" width="30px"  | ლიგა
! colspan="2" width="30px"  | თასი 
! colspan="2" width="30px"  | {{Tooltip|საერთ|საერთაშორისო ამხანაგური მატჩები}} 
! colspan="2" width="80px"  | ჯამში  
|- style="background:#DDDDDD"
!align=center| მატჩი
!align=center| გოლი
!align=center| მატჩი
!align=center| გოლი
!align=center| მატჩი
!align=center| გოლი
!align=center| მატჩი
!align=center| გოლი
|- style="text-align: center;"
|rowspan=16 valign="center"|'''[[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბილისი]]'''<br />{{დროშანიშანი|საქართველოს სსრ}}  
|rowspan=15 valign="center"|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|D1]]
|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1955|1955]]
|2||0||-||-||-||-
!2
!0
|- style="text-align: center;"
|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1956|1956]]
|9||1||-||-||6||2
!15
!3
|- style="text-align: center;"
|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1957|1957]]
|15||0||2||0||5||3
!22
!3
|- style="text-align: center;"
|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1958|1958]]
|21||3||1||0||8||1
!30
!4
|- style="text-align: center;"
|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1959|1959]]
|21||2||2||1||10||3
!33
!6
|- style="text-align: center;"
|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1960|1960]]
|22||9||3||1||5||4
!30
!14
|- style="text-align: center;"
|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1961|1961]]
|25||7||2||2||2||0
!29
!9
|- style="text-align: center;"
|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1962|1962]]
|20||5||1||0||3||0
!24
!5
|- style="text-align: center;"
|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1963|1963]]
|34||7||1||0||3||2
!38
!9
|- style="text-align: center;"
|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1964|1964]]
|24||6||2||0||1||0
!27
!6
|- style="text-align: center;"
|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1965|1965]]
|20||2||3||0||-||-
!23
!2
|- style="text-align: center;"
|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1966|1966]]
|24||3||-||-||-||-
!24
!3
|- style="text-align: center;"
|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1967|1967]]
|22||6||1||1||7||2
!30
!9
|- style="text-align: center;"
|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1968|1968]]
|22||2||-||-||2||0
!24
!2
|- style="text-align: center;"
|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1969|1969]]
|4||1||-||-||1||0
!5
!1
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan="2"| სულ !!285!!54!!18!!5!!53!!17!!356!!76
|- style="text-align: center;"
|rowspan=2 valign="center"|'''[[ლოკომოტივი თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|ლოკომოტივი]]'''<br />{{დროშანიშანი|საქართველოს სსრ}} 
|rowspan=1 valign="center"|[[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|D2]]
|1970
|4||0||1||0||-||-
!5
!0
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan="2"| სულ !!4!!0!!1!!0!!-!!-!!5!!0
|- align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"| სულ ჯამში!!289!!54!!19!!5!!53!!17!!361!!76
|}

==სანაკრებო მატჩები და გოლები==
{| width="820" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" clear:center" align="center" border="1" cellspacing="0"
|- bgcolor="#c2d2e5"
 ! scope=col | №
 ! scope=col | თარიღი
 ! scope=col | შეხვედრის ადგილი
 ! scope=col | მასპინძელი
 ! scope=col | ანგ.
 ! scope=col | სტუმარი
 ! scope=col | შეჯიბრება
 ! scope=col | გოლები
 ! scope=col | შენიშვნა
 ! scope=col | წყარო
 |- 
 ! scope=row |1||06.09.1959||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|TCH}}||ამხანაგური||{{გოლი|34}}|| ||<ref>USSR 3–1 Czechoslovakia / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-czechoslovakia-06-september-1959-227380/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |2||27.09.1959||[[ბუდაპეშტი]]||align=right|{{fb-rt|HUN}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|URS}}||[[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1960|ევროპის ჩემპიონატი]]|| || ||<ref>Hungary 0–1 USSR / [https://www.11v11.com/matches/hungary-v-ussr-27-september-1959-227391/ European Nations' Cup] // ''11v11.com''</ref>
 |- 
 ! scope=row |3||19.05.1960||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=D0F0C0|7–1||align=left|{{fb|POL}}||ამხანაგური|| || ||<ref>USSR 7–1 Poland / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-poland-19-may-1960-227630/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |4||06.07.1960||[[მარსელი]]||align=right|{{fb-rt|TCH}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|URS}}||[[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1960|ევროპის ჩემპიონატი]]|| || ||<ref>Czechoslovakia 0–3 USSR / [https://www.11v11.com/matches/czechoslovakia-v-ussr-06-july-1960-227660/ European Nations' Cup] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |5||10.07.1960||[[პარიზი]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|YUG}}||[[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1960|ევროპის ჩემპიონატი]]|| ||bgcolor=gold|ფინალი||<ref>USSR 2–1 Yugoslavia / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-yugoslavia-10-july-1960-227667/ European Nations' Cup] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |6||21.05.1961||[[ვარშავა]]||align=right|{{fb-rt|POL}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|URS}}||ამხანაგური|| || ||<ref>Poland 1–0 USSR / [https://www.11v11.com/matches/poland-v-ussr-21-may-1961-227917/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |7||18.06.1961||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|TUR}}||მსოფ. შესარჩევი|| || ||<ref>USSR 1–0 Turkey / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-turkey-18-june-1961-227940/ FIFA World Cup Q.] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |8||24.06.1961||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}||ამხანაგური|| || ||<ref>USSR 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-argentina-24-june-1961-227945/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |9||01.07.1961||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=D0F0C0|5–2||align=left|{{fb|NOR}}||მსოფ. შესარჩევი||{{გოლი|53}}|| ||<ref>USSR 5–2 Norway / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-norway-01-july-1961-227949/ FIFA World Cup Q.] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |10||23.08.1961||[[ოსლო]]||align=right|{{fb-rt|NOR}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|URS}}||მსოფ. შესარჩევი||{{გოლი|49}}|| ||<ref>Norway 0–3 USSR / [https://www.11v11.com/matches/norway-v-ussr-23-august-1961-227972/ FIFA World Cup Q.] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |11||10.09.1961||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=Moccasin|0–1||align=left|{{fb|AUT}}||ამხანაგური|| || ||<ref>USSR 0–1 Austria / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-austria-10-september-1961-227986/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |12||18.06.1961||[[სტამბოლი]]||align=right|{{fb-rt|TUR}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|URS}}||მსოფ. შესარჩევი|| || ||<ref>Turkey 1–2 USSR / [https://www.11v11.com/matches/turkey-v-ussr-12-november-1961-228036/ FIFA World Cup Q.] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |13||18.11.1961||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|URS}}||ამხანაგური|| || ||<ref>Argentina 1–2 USSR / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ussr-18-november-1961-228040/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |14||22.11.1961||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|URS}}||ამხანაგური|| || ||<ref>Chile 0–1 USSR / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-ussr-22-november-1961-228042/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |15||29.11.1961||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|URS}}||ამხანაგური|| || ||<ref>Uruguay 1–2 USSR / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-ussr-29-november-1961-228048/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |16||11.04.1962||[[ლუქსემბურგი (ქალაქი)|ლუქსემბურგი]]||align=right|{{fb-rt|LUX}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|URS}}||ამხანაგური|| || ||<ref>Uruguay 1–3 USSR / [https://www.11v11.com/matches/luxembourg-v-ussr-11-april-1962-228099/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |17||18.04.1962||[[სტოკჰოლმი|სოლნა]]||align=right|{{fb-rt|SWE}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|URS}}||ამხანაგური|| || ||<ref>Sweden 0–2 USSR / [https://www.11v11.com/matches/sweden-v-ussr-18-april-1962-228104/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |18||27.04.1962||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=D0F0C0|5–0||align=left|{{fb|URU}}||ამხანაგური|| || ||<ref>USSR 5–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-uruguay-27-april-1962-228110/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |19||31.05.1962||[[არიკა]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|YUG}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1962|მსოფლიო ჩემპიონატი]]|| || ||<ref>USSR 2–0 Yugoslavia / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-yugoslavia-31-may-1962-228141/ FIFA World Cup] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |20||03.06.1962||[[არიკა]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=LightYellow|4–4||align=left|{{fb|COL}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1962|მსოფლიო ჩემპიონატი]]|| || ||<ref>USSR 4–4 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-colombia-03-june-1962-228148/ FIFA World Cup] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |21||03.06.1962||[[არიკა]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|URS}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1962|მსოფლიო ჩემპიონატი]]|| || ||<ref>Chile 2–1 USSR / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-ussr-22-november-1961-228042/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |22||22.05.1963||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=Moccasin|0–1||align=left|{{fb|SWE}}||ამხანაგური|| || ||<ref>USSR 0–1 Sweden / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-sweden-22-may-1963-228425/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |23||22.11.1964||[[ბელგრადი]]||align=right|{{fb-rt|YUG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|URS}}||ამხანაგური|| || ||<ref>Yugoslavia 1–1 USSR / [https://www.11v11.com/matches/yugoslavia-v-ussr-22-november-1964-228899/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |24||29.11.1964||[[სოფია]]||align=right|{{fb-rt|BUL}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|URS}}||ამხანაგური|| || ||<ref>Bulgaria 0–0 USSR / [https://www.11v11.com/matches/bulgaria-v-ussr-29-november-1964-228901/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |25||16.05.1965||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|AUT}}||ამხანაგური|| || ||<ref>USSR 0–0 Austria / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-austria-16-may-1965-229041/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |26||23.05.1965||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|GRE}}||მსოფ. შესარჩევი|| || ||<ref>USSR 3–1 Greece / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-greece-23-may-1965-229049/ FIFA World Cup Q.] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |27||30.05.1965||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|WAL}}||მსოფ. შესარჩევი|| || ||<ref>USSR 2–1 Wales / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-wales-30-may-1965-229058/ FIFA World Cup Q.] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |28||27.06.1965||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=D0F0C0|6–0||align=left|{{fb|DEN}}||მსოფ. შესარჩევი||{{გოლი|72}}|| ||<ref>USSR 6–0 Denmark / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-denmark-27-june-1965-229077/ FIFA World Cup Q.] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |29||04.07.1965||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=Moccasin|0–3||align=left|{{fb|BRA}}||ამხანაგური|| || ||<ref>USSR 0–3 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-brazil-04-july-1965-229083/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |30||04.09.1965||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|URS}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|YUG}}||ამხანაგური|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|46}}||<ref>USSR 0–0 Yugoslavia / [https://www.11v11.com/matches/ussr-v-yugoslavia-04-september-1965-229159/ Friendly] // ''11v11.com''</ref><ref>Soviet Union 0–0 Yugoslavia / [https://eu-football.info/_match.php?id=13625 eu-football.info]</ref>
 |-
 ! scope=row |31||27.10.1965||[[კარდიფი]]||align=right|{{fb-rt|WAL}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|URS}}||მსოფ. შესარჩევი|| || ||<ref>Wales 2–1 USSR / [https://www.11v11.com/matches/wales-v-ussr-27-october-1965-229197/ FIFA World Cup Q.] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |32||21.11.1965||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|URS}}||ამხანაგური|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|46}}||<ref>Wales 2–2 USSR / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-ussr-21-november-1965-229237/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |33||01.12.1965||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|URS}}||ამხანაგური|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|65}}||<ref>Argentina 1–1 USSR / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ussr-01-december-1965-229266/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |34||23.02.1966||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|URS}}||ამხანაგური|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|46}}||<ref>Chile 0–2 USSR / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-ussr-23-february-1966-229287/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
 ! scope=row |35||20.04.1966||[[ბაზელი]]||align=right|{{fb-rt|SUI}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|URS}}||ამხანაგური|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|66}}||<ref>Switzerland 2–2 USSR / [https://www.11v11.com/matches/switzerland-v-ussr-20-april-1966-229322/ Friendly] // ''11v11.com''</ref>
 |-
|}

== ხსოვნა ==
[[2005]] წელს ქართული ფეხბურთის გულშემატკივართა, ასევე, ადგილობრივი სპორტული საზოგადოების ინიციატივით და ქალაქის თვითმმართველობის გადაწყვეტილებით [[მიხეილ მესხის სტადიონი|თბილისის „ლოკომოტივის“ სტადიონს]] მიხეილ მესხის სახელი მიენიჭა. 

[[2014]] წლის [[19 ნოემბერი|19 ნოემბერს]], თბილისის „დინამოს“ მიერ საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატის პირველად მოგების 50 წლის იუბილესთან დაკავშირებით, [[საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია|საქართველოს ფეხბურთის ფედერაციისა]] და [[თბილისის მერია|თბილისის მერიის]] ორგანიზებითა და დაფინანსებით, ასევე, [[საქართველოს სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტრო]]ს მხარდაჭერით ლეგენდარული ქართველი ფეხბურთელის ხსოვნის უკვდავსაყოფად და ქართული ფეხბურთის განვითარებაში შეტანილი განსაკუთრებული წვლილის აღსანიშნავად [[მიხეილ მესხის სტადიონი|მისივე სახელობის სტადიონზე]] აღიმართა ცნობილი ქართველი მოქანდაკის [[გიორგი შხვაცაბაია]]ს მიერ შექმნილი მიხეილ მესხის ძეგლი. ნატურალური ზომის ძეგლი [[ბრინჯაო]]შია ჩამოსხმული და გრანიტის კვარცხლბეკზე დგას.<ref>[http://worldsport.ge/ge/page/43530_mixeil-mesxis-dzegli-mixeil-mesxze მიხეილ მესხის ძეგლი „მიხეილ მესხზე“] // ''worldsport.ge''</ref><ref group="კომ.">ლეგენდარული ქართველი ფეხბურთელის მიხეილ მესხის ქანდაკება თბილისში, მიხეილ მესხის სტადიონზე გაიხსნა. ის ბრინჯაოშია ჩამოსხმული და გრანიტის კვარცხლბეკზე დგას, ძეგლის ავტორი მოქანდაკე გოგი შხვაცაბაიაა. აღსანიშნავია, რომ მიხეილ მესხი პირველი ქართველი ფეხბურთელია, რომელსაც ნატურალურ ზომებში ქანდაკება დაუდგეს.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=utyv2jaGRso თბილისში ლეგენდარული მიხეილ მესხის ძეგლი გაიხსნა]</ref><ref group="კომ.">მიხეილ მესხს მისივე სახელობის სტადიონზე ძეგლი გაუხსნეს.</ref>

==მიღწევები==
===საკლუბო===
; {{დროშანიშანი|საქართველოს სსრ}} [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბილისი]]
; [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატი]] 
* {{Gold1}} ჩემპიონი: [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1964|1964]]
* {{Bronze3}} ბრინჯაოს პრიზიორი (3): [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1959|1959]], [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1962|1962]], [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1967|1967]]
; [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო თასი|საბჭოთა კავშირის თასი]] 
* [[File:Cup Finalist.png]] ფინალისტი: 1960<ref>Torpedo Moskva 4–3 Dinamo Tbilisi // [http://www.rsssf.com/tabless/su60.html#60c Soviet Union Cup 1959/60].</ref>

===სანაკრებო===
;{{დროშანიშანი|საბჭოთა კავშირი}} [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირი]]
; [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი]]
* [[File:UEFA European Cup.svg|15პქ]] ჩემპიონი: [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1960|1960]]

===ინდივიდუალური===
; {{Tooltip|33 საუკეთესო|საბჭოთა კავშირის წლის 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სიაში დასახელებულია შემდეგ ნომრად:}}
* №1: 1959, 1960, 1961, 1962, 1964, 1965
* №3: 1958
* საქართველოს XX საუკუნის სიმბოლური ნაკრების წევრი: 1998<ref name="XX საუკუნის რჩეულები" />

==ფაქტები==
[[ფაილი:Mikheil Meskhi (1937–1991) — Soviet Union NFT Winger (1959–1966).jpg|thumb|left|160პქ|<center>მიხეილ მესხი [[საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი#სპორტის დამსახურებული ოსტატები ფეხბურთში|№ 1486]] <br /> {{ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენი}} {{საპატიო ნიშნის ორდენი}}</center>]]
საყოველთაოდ აღიარებულია ყველა დროის ერთ-ერთ უდიდეს ქართველ ფეხბურთელად.<ref name="ტოპ 20 ყველა დროის საუკეთესო ქართველი ფეხბურთელი">[https://archive.today/20200102045511/https://goal.ge/news/82073-top-20-yvela-drois-sauketeso-qartveli-fexburteli.html ტოპ 20 ყველა დროის საუკეთესო ქართველი ფეხბურთელი]</ref> სპორტული ჟურნალისტებისა და სპეციალისტების, ასევე, ფეხბურთის გულშემატკივრებისა და მისი თანაგუნდელების შეფასებით, შედის იმ ფეხბურთელთა რიცხვში, რომელთაც [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]] ისტორიაში განუმეორებელი კვალი დატოვეს.<ref>[https://fcdinamo.ge/ge/news?n=101447 მიხეილ მესხი — 80] // ''fcdinamo.ge''</ref><ref group="კომ.">დღეს ლეგენდარული მიხეილ მესხის დაბადების დღეა. მსოფლიო ფეხბურთის ვარსკვლავი, ფეხბურთელი, რომლის თამაშის სანახავადაც სპეციალურად დადიოდნენ სტადიონზე და ტაიმებს სხვადასხვა ტრიბუნიდან უყურებდნენ — იქიდან, საიდანაც შეიძლებოდა ახლოდან გედევნებინა თვალი ფეხბურთის ჯადოქრის თამაშისთვის. მიშა მესხი ნაადრევად, 54 წლის ასაკში გარდაიცვალა.</ref><ref group="კომ.">12 იანვარი ლეგენდარული ქართველი ფეხბურთელის მიხეილ მესხის დაბადების დღეა. „მტკვრისპირელი გარინჩა“, რომელმაც კარიერის საუკეთესო წლები თბილისის „დინამოში“ გაატარა, 1991 წლის 4 ოქტომბერს, 54 წლის ასაკში გარდაიცვალა. გაზეთი „ოლიმპი“; 13 მარტი, 2000.</ref> 

როგორც ფეხბურთელი სარგებლობდა გამორჩეული საერთო-სახალხო სიყვარულითა და პოპულარობით. [[სლავა მეტრეველი|სლავა მეტრეველთან]] ერთად, იგი იყო ერთ-ერთი პირველთაგანი ქართველ ფეხბურთელთა შორის, ვისი თამაშითაც მსოფლიო საფეხბურთო სამყარომ გაიცნო ქართული ფეხბურთი.<ref>ლელო Week (6 დეკემბერი, 2014). [http://sportall.ge/fexburti/qarthuli-fekhburthi/skhvadaskhva/72432-legendebi-mikheil-meskhi-eris-sikharuli-romelsac-guli-atkines.html ლეგენდები: მიხეილ მესხი — ერის სიხარული, რომელსაც გული ატკინეს].</ref><ref group="კომ.">მატჩის შემდეგ, წამყვანი არგენტინული კლუბების მეპატრონეებმა განაცხადეს, რომ საბჭოელების მარცხენა გარემარბში 50 მილიონ პესოს გადაიხდიდნენ. „როგორც კი მსაჯმა საფინალოდ ჩასტვინა, ექსპანსიური ქომაგების ნაწილმა პოლიციის კორდონი გაარღვია და ფეხბურთელებს ეკვეთა“ — წერდა ჟურნალი „ელ გრაფიკო“.</ref> 

ფლობდა ფენომენალურ, მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელ თამაშის სტილსა და საფეხბურთო ტექნიკას, რასაც ხაზგასმით აღნიშნავდა მსოფლიო სპორტული პრესა და რაც განსაკუთრებით აღაფრთოვანებდა მისი თამაშის მნახველ მაყურებელს.<ref>[https://web.archive.org/web/20180405235702/http://footballplayers.ru/players/story_689.html Он всегда играл под аплодисменты] // ''footballplayers.ru''</ref> 

[[1964]] წლის 18 ნოემბრის „ოქროს მატჩის“ მონაწილე და ერთი გოლის ავტორი.<ref>[https://archive.today/20190814101952/http://www.fcdinamo.ge/ge/news?n=2228&i= გამორჩეული და სასიხარულო დღე ქართული ფეხბურთის ისტორიაში].</ref><ref group="კომ.">''ციტატა:'' 1964 წლის 18 ნოემბერი — გამორჩეული და სასიხარულო დღე ქართული ფეხბურთის ისტორიაში, თბილსის „დინამო“ საბჭოთა კავშირის ჩემპიონი პირველად გახდა. თბილისის „დინამომ“ და მოსკოვის „ტორპედომ“ რეგულარულ პირველობაზე 46–46 ქულა დააგროვეს, ჩემპიონის გამოსავლენად დამატებითი შეხვედრა დაინიშნა. ოქროს მატჩი, ტაშკენტში, ზუსტად 49 წლის წინ — 1964 წლის 18 ნოემბერს ჩატარდა. ოქროს მატჩში თბილისის „დინამოს“ ღირსებას იცავდნენ: სერგო კოტრიკაძე, ბორის სიჭინავა, ვახტანგ რეხვიაშვილი, ჯემალ ზეინკლიშვილი, გურამ ცხოვრებოვი, გიორგი სიჭინავა, შოთა იამანიძე (კაპ), სლავა მეტრეველი, ვლადიმერ ბარქაია, ილია დათუნაშვილი და მიხეილ მესხი. 18 ნოემბერი, 2013. [https://archive.today/20190814101952/http://www.fcdinamo.ge/ge/news?n=2228&i= დაარქივებულია][https://fcdinamo.ge/ge/news?n=2228 ორიგინალიდან].</ref><ref>[https://archive.today/20190814103144/https://worldsport.ge/ge/page/erti-dge-msoflio-sportis-istoriashi-18-noemberi ერთი დღე მსოფლიო სპორტის ისტორიაში — 18 ნოემბერი].</ref><ref group="კომ.">''ციტატა:'' 1964. თბილისის „დინამომ“ ტაშკენტში, საბჭოთა კავშირის ჩემპიონის გამოსავლენად დანიშნულ გადათამაშებაში მოსკოვის „ტორპედოს“ 4:1 სძლია და თავის ისტორიაში პირველად მოიგო საკავშირო პირველობა. ქართველთაგან გოლები ილია დათუნაშვილმა (2), მიხეილ მესხმა  და სლავა მეტრეველმა გაიტანეს. „დინამო“: [[სერგო კოტრიკაძე]], [[ბორის სიჭინავა]], [[ვახტანგ რეხვიაშვილი]], [[ჯემალ ზეინკლიშვილი]], [[გურამ ცხოვრებოვი]], [[გიორგი სიჭინავა]], [[შოთა იამანიძე]], [[ილია დათუნაშვილი]], [[სლავა მეტრეველი]], [[ვლადიმერ ბარქაია]], მიხეილ მესხი. მათ გარდა ჩემპიონობისათვის განკუთვნილი ოქროს მედლები [[გურამ პეტრიაშვილი|გურამ პეტრიაშვილსა]] და ალექსანდრე აფშევს გადაეცათ. იმ ჩემპიონატის მატჩებში მეკარე ნოდარ ლეჟავამ (10 მატჩი), [[მურთაზ ხურცილავა]]მ (8), ელგუჯა ხუციშვილმა (5), [[ზაურ კალოევი|ზაურ კალოევმა]] (1) და ნომადი მაისურაძემ (1) იასპარეზეს. გუნდს გავრილ კაჩალინი წვრთნიდა. 18 ნოემბერი, 2013. დაარქივებულია [https://worldsport.ge/ge/page/erti-dge-msoflio-sportis-istoriashi-18-noemberi ორიგინალიდან].</ref><ref>«Динамо» (Тбилиси) 4–1 «Торпедо» (Москва) // [https://archive.today/20190814114153/http://www.fc-dynamo.ru/champ/prot.php?id=500100  Чемпионат СССР 1964]</ref><ref group="კომ.">Чемпионат СССР 1964. 18 ноября 1964 (ср). "Динамо" (Тбилиси) - "Торпедо" (Москва) 4:1 (0:1, 1:0, д.в. 3:0). Дополнительный матч за первое место. 18 ноября 1964. 18:00. Ташкент. Стадион "Пахтакор". 70000 зрителей. "Динамо" Тб: Котрикадзе, Б.Сичинава, Зейнклишвили, Цховребов, Рехвиашвили, Яманидзе (к), Г.Сичинава, Метревели, Датунашвили, Баркая, Месхи. "Торпедо" М: Шаповаленко, Андреюк, Мещеряков, Шустиков, Сараев, Марушко, Воронин, Соловьёв, Вал.Иванов (к) (Сидоров, 62), Щербаков, Сергеев. Голы: 0:1 Щербаков (56), 1:1 Датунашвили (73), 2:1 Датунашвили (92), 3:1 Месхи (102), 4:1 Метревели (107, с пенальти). [https://archive.today/20190814114153/http://www.fc-dynamo.ru/champ/prot.php?id=500100 დაარქივებულია][http://www.fc-dynamo.ru/champ/prot.php?id=500100 ორიგინალიდან].</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=f0pJd1AaPGU Золотой матч чемпионата СССР 1964 года].</ref>

1965 წლის 16 თებერვალს მიენიჭა [[საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი#სპორტის დამსახურებული ოსტატები ფეხბურთში|საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატის]] წოდება.

შვიდჯერ იყო დასახელებული საბჭოთა კავშირის წლის 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სიაში. აქედან ექვსჯერ აღიარებული იყო საბჭოთა კავშირის წლის საუკეთესო მარცხენა [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|გარემარბად]].<ref>[http://ru.unionpedia.org/Список_33_лучших_футболистов_сезона_в_СССР 33 лучших футболистов сезона в СССР] // ''ru.unionpedia.org''</ref><ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/685003 საბჭოთა კავშირის წლის 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სია] // ''dic.academic.ru''</ref><ref group="კომ.">საბჭოთა კავშირის წლის 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სიის შედგენა ხდებოდა [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი]]ს სეზონის შედეგების მიხედვით 1926 წლიდან არარეგულარულად, ხოლო 1948 წლიდან — ყოველწლიურად (1954 წლის გარდა). თავდაპირველად საუკეთესოებს ავლენდნენ გაზეთები „კრასნი სპორტი“ («Красный спорт»), ხოლო შემდეგ ჟურნალი „ფიზკულტურა და სპორტი“ («Физкультура и спорт»). 1933 წლიდან საუკეთესოთა სიის დამტკიცება ხდებოდა საბჭოთა კავშირის სახალხო კომისართა საბჭოსთან არსებული ფიზიკური კულტურის უმაღლესი საბჭოს, 1938 წლიდან — საბჭოთა კავშირის ფეხბურთის სექციის, ხოლო 1959 წლიდან — საბჭოთა კავშირის ფეხბურთის ფედერაციის მიერ. 1930 წლიდან სია წარმოადგენდა ფეხბურთელთა სამ სიმბოლურ შემადგენლობას იმ მოთამაშეთაგან, რომელთაც მიღწეული სეზონური მაჩვენებლებიდან გამომდინარე აკუთვნებდნენ შესაბამის ნომერს (№ 1, № 2 და № 3). 1928 წელს სიაში შეიყვანეს 44 ფეხბურთელი, ხოლო 1938 წელს — ქვეყნის 55 საუკეთესო მოთამაშე. საბჭოთა ფეხბურთის მთელი ისტორიის მანძილზე 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სიაში სულ 616 ფეხბურთელი იყო წარმოდგენილი.</ref><ref>[http://www.studmed.ru/soskin-am-sost-vse-o-futbole-strany-kluby-turniry-futbolisty-trenery-sudi_c4440939b4a.html Всё о футболе]. Сост. — [https://web.archive.org/web/20190114213220/http://footballfacts.ru/autors/257785 Соскин А. М.] - М.: ФиC, 1972. — გვ. 326.</ref>

[[1968]] წელს თბილისის „დინამოს“ სტადიონის რადიორედაქციამ გამოაცხადა კონკურსი-კითხვარი, რომელსაც უნდა გამოევლინა საქართველოს ფეხბურთელთა სიმბოლური ნაკრები 1921 წლიდან 1968 წლამდე. რადიორედაქციამ მიიღო 780 საკონსკურსო წერილი. მიღებული წერილების საფუძველზე მიხეილ მესხი 679 ხმით აღნიშნული სიმბოლური ნაკრების შემადგენლობაში მოხვდა. გამოკითხვის შედეგად, საქართველოს 1921–1968 წლების სიმბოლურ ნაკრებში შევიდნენ: მეკარე: [[ვლადიმერ მარღანია]]; მცველები: [[ვლადიმერ ელოშვილი]], [[ნიაზ ძიაპშიპა]], [[მურთაზ ხურცილავა]], [[გივი ჩოხელი]]; ნახევარმცველები: [[გიორგი სიჭინავა]], [[შოთა იამანიძე]]; თავდამსხმელები: [[სლავა მეტრეველი]], [[ბორის პაიჭაძე]], [[ავთანდილ ღოღობერიძე]], მიხეილ მესხი.<ref>{{სტატია
 |სათაური = პაიჭაძე და ძმანი მისნი... რადიორედაქციის კონკურსის შედეგად
 |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/182266/1/Lelo_1968_N95.pdf
 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] 
 |წელი = 16 მაისი, 1968
 |ნომერი = 95 (3579)
 |გვერდები = 2–3
}}</ref><ref>[https://archive.today/20220301124537/https://mygoals.ge/1921-1968-saqartvelos-nakrebi/ 1921–1968: საქართველოს ნაკრები] // ''mygoals.ge''</ref>

[[1998]] წელს, გაზეთ „[[სარბიელი]]ს“ ინიციატივით, ფეხბურთის გულშემატკივრებმა<ref group="კომ.">გამოკითხვაში მონაწილეობა მიიღო 837-მა მკითხველმა.</ref> საქართველოს [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] საუკეთესო ფეხბურთელი, მწვრთნელი და სიმბოლური ნაკრები დაასახელეს. გამოკითხვის შედეგად საქართველოს XX საუკუნის საუკეთესო ფეხბურთელად მიხეილ მესხი დასახელდა.<ref name="XX საუკუნის რჩეულები">[https://archive.today/20211121023227/https://mygoals.ge/xx-saukunis-rcheulebi/ XX საუკუნის რჩეულები] // ''mygoals.ge''</ref><ref>{{სტატია
 |სათაური = საქართველოს ყველა დროის საუკეთესონი
 |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/365270/1/Sarbieli_1998_N238.pdf
 |გამოცემა = „[[სარბიელი]]“ 
 |წელი = 26 დეკემბერი, 1998
 |ნომერი = 238 (773)
 |გვერდები = 6–7
}}</ref><ref group="კომ.">1998 წელს მესხი საქართველოს ფეხბურთის ისტორიაში საუკეთესო მოთამაშედ და საქართველოს მე-20 საუკუნის „საოცნებო გუნდის“ წევრად დაასახელეს.</ref><ref>Lasha Goduadze (2006). [https://web.archive.org/web/20070928003156/http://www.gff.ge/index.php?lang_id=ENG&sec_id=112 Georgian Dream Team].</ref><ref group="კომ.">In 1998 on the initiative of the sport newspaper "Sarbieli" the fan opinion poll took place. The poll was conducted in order to reveal the best player, coach and symbolic XX Century Dream Team of Georgia. The legend forward, star of the Soviet Union and the whole world in 1960s, Mikheil Meskhi was named  as the best Georgian  football player of the 20th century. He was the unforgettable player of "Dinamo" Tbilisi  and the National Team of the Soviet Union in the first EURO Cup Championship in 1960.</ref>

[[2004]] წელს, [[ფიფა]]-ს [[საუკუნე|საუკუნოვან]] იუბილესთან დაკავშირებით [[საქართველოს ფოსტა]]მ გამოსცა 4-მარკიანი სერია. ერთ-ერთზე, 50 თეთრის ღირებულების [[საფოსტო მარკა]]ზე მიხეილ მესხია გამოსახული.<ref>[http://sport.gov.ge/?pg=sportsman&sid=369 მიხეილ მესხი] // ქართული სპორტი.</ref>

== გალერეა ==
<gallery mode="packed-hover" heights="300px">
Article about Mikheil Meskhi (1937–1991). Newspaper Lelo № 163 (6218). 1978, August 20.jpg|ალტ=|„კაცი, რომელმაც დროს სძლია“, გაზ. „ლელო“, 20 აგვისტო, 1978.
Mikheil Meskhi (1937–1991) — FC Dinamo Tbilisi Winger (1954–1969).jpg|ალტ=|„დინამოს“ მაისურით.
Stamps of Georgia, 2004-14.jpg|ალტ=|საიუბილეო [[საფოსტო მარკა|მარკა]], მიხეილ მესხი. ფიფა-ს 100 წელი.
Meskhi20141911-1.jpg|ალტ=|მიხეილ მესხის ქანდაკება მისივე სახელობის სტადიონთან, ავტ. გ. შხვაცაბაია. 
</gallery></center>

==ლიტერატურა==
{{Refbegin}}
{{ქსე|6|602|კაკაბაძე, მ.}}
* {{წიგნი|ავტორი = მჭედლიშვილი, კ.|ნაწილი =|სათაური =  სსრ კავშირის ფეხბურთელთა ნაკრები|ბმული =https://archive.today/20191219230119/http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&sf=advanced&qs%5B0%5D%5Bf%5D=700&qs%5B0%5D%5Bq%5D=%E1%83%9B%E1%83%AD%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98,+%E1%83%99.&qs%5B0%5D%5Bb%5D=and&qs%5B1%5D%5Bf%5D=200&qs%5B1%5D%5Bq%5D=%E1%83%A1%E1%83%A1%E1%83%A0+%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%A8%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1+%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%AE%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%97%E1%83%90+%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98|ადგილი = თბ.|გამომცემლობა = საბჭ. საქართველო|წელი = 1975|ტომი =|გვერდები =|გვერდნი =134|isbn =|ტირაჟი = |ref = მჭედლიშვილი, კ.}}
* {{რუსული წიგნი
|ავტორი = Соскин, Александр.
|ნაწილი =
|სათაური =  Всё о футболе
|ბმული =https://archive.today/20191216124832/https://www.studmed.ru/soskin-am-sost-vse-o-futbole-strany-kluby-turniry-futbolisty-trenery-sudi_c4440939b4a.html
|ადგილი = М.
|გამომცემლობა = Физкультура и спорт
|წელი = 1972
|ტომი =
|გვერდები =
|გვერდნი =448
|isbn =
|ტირაჟი = 
|ref = Соскин, А.}}
{{Refend}}

== ბიბლიოგრაფია ==
{{Refbegin}}
* {{Cite book|last=აკოფოვი|first=გ.|title=ფეხბურთი – 67 : ცნობარი-კალენდარი|publisher=საქ. ჟურნ. კავშ.,{{Tooltip|სჟფ|სპორტ. ჟურნალისტთა ფედერაცია}}|year=1967|location=თბ.|url=https://archive.today/20190819195308/http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&sf=advanced&qs%5B0%5D%5Bf%5D=700&qs%5B0%5D%5Bq%5D=&qs%5B0%5D%5Bb%5D=and&qs%5B1%5D%5Bf%5D=200&qs%5B1%5D%5Bq%5D=%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%AE%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%98+:+1967+%E1%83%AA%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98}}
* {{Cite book|last=აკოფოვი|first=გ.|title=ფეხბურთი 1968|publisher=საქ. ჟურნ. კავშ., სპორტ. ჟურნ. ფედერაცია|year=1968|location=თბ.|url=https://archive.today/20190819195501/http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&sf=advanced&qs%5B0%5D%5Bf%5D=700&qs%5B0%5D%5Bq%5D=&qs%5B0%5D%5Bb%5D=and&qs%5B1%5D%5Bf%5D=200&qs%5B1%5D%5Bq%5D=%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%AE%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%98+1968}}
* {{Cite book|last=ბერიშვილი|first=ელგუჯა|title=ქართული სპორტის ოქროს წიგნი|publisher=პალიტრა L|year=2013|location=თბილისი|url=https://archive.today/20191216133630/http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&sf=simple&qs%5B0%5D%5Bf%5D=700&qs%5B0%5D%5Bq%5D=&qs%5B1%5D%5Bf%5D=200&qs%5B1%5D%5Bq%5D=%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98+%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A1+%E1%83%9D%E1%83%A5%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%A1+%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%9C%E1%83%98}}
* {{Cite book|last=გოდუაძე|first=ლაშა|title=მსოფლიო თასის ისტორია (1930–2010)|publisher=„მსოფ. სპორტი“|year=2010|location=თბ.|url=https://archive.today/20190914185653/http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&pft=biblio&qs=700:%E1%83%AF%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98+%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98}}
* {{Cite book|last=თედორაძე|first=ზ.|title=თბ. „დინამო“ : ციფრები, ფაქტები, კომენტარები, 1936–1989|publisher=|year=2002|location=თბ.|url=https://archive.today/20191216134143/http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&sf=advanced&qs%5B0%5D%5Bf%5D=700&qs%5B0%5D%5Bq%5D=%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%AB%E1%83%94,+%E1%83%96%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%91&qs%5B1%5D%5Bq%5D=%E1%83%97%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1+%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%9D+:+%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98,+%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98,+%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98}}
* {{Cite book|last=თედორაძე|first=ზურაბ|title=თბილისის „დინამო“ ციფრებში, 1936–1989|publisher=სტამბა–96|year=1999|location=თბ.|url=https://archive.today/20191216134252/http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&sf=advanced&qs%5B0%5D%5Bf%5D=700&qs%5B0%5D%5Bq%5D=%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%AB%E1%83%94,+%E1%83%96%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%91&qs%5B1%5D%5Bq%5D=%E1%83%97%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1+%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%9D+%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%A8%E1%83%98}}
* {{Cite book|last=ტორაძე|first=გულბათ|title=ქართული ფეხბურთი : მოთამაშეები, გუნდები|publisher=|year=1997|location=თბილისი|url=https://archive.today/20190817200706/http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&sf=simple&qs%5B0%5D%5Bf%5D=700&qs%5B0%5D%5Bq%5D=%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%AB%E1%83%94,+%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%97&qs%5B1%5D%5Bq%5D=%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98+%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%AE%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%98+:+%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98,+%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98,+%E1%83%AC%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1+%E1%83%A4%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%AA%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98}}
* {{Cite book|last=ლარცულიანი|first=შიო|title=ზღუდე იმიტომაა, რომ გადალახო!|publisher=|year=2007|location=თბილისი|url=https://archive.today/20191220235729/http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&sf=simple&qs%5B0%5D%5Bf%5D=700&qs%5B0%5D%5Bq%5D=&qs%5B1%5D%5Bf%5D=200&qs%5B1%5D%5Bq%5D=%E1%83%96%E1%83%A6%E1%83%A3%E1%83%93%E1%83%94+%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%90,+%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B+%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%9D&qs%5B2%5D%5Bf%5D=212&qs%5B2%5D%5Bq%5D=&qs%5B3%5D%5Bf%5D=213&qs%5B3%5D%5Bq%5D=&qs%5B4%5D%5Bf%5D=606&qs%5B4%5D%5Bq%5D=&pft=biblio&rnum=10&kbd=en&submit_btn=%E1%83%AB%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90}}
* {{Cite book|last=ლოლაძე|first=დემიკო|title=მიხეილ მესხი|publisher=საბჭ. საქართველო|year=1988|location=თბილისი|url=https://archive.today/20191221000110/http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&sf=simple&qs%5B0%5D%5Bf%5D=700&qs%5B0%5D%5Bq%5D=%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%AB%E1%83%94,+%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%9D&qs%5B1%5D%5Bf%5D=200&qs%5B1%5D%5Bq%5D=%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%9A+%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%AE%E1%83%98&qs%5B2%5D%5Bf%5D=212&qs%5B2%5D%5Bq%5D=&qs%5B3%5D%5Bf%5D=213&qs%5B3%5D%5Bq%5D=&qs%5B4%5D%5Bf%5D=606&qs%5B4%5D%5Bq%5D=&pft=biblio&rnum=10&kbd=en&submit_btn=%E1%83%AB%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90}}* 
* {{Cite book|last=მეტრეველი|first=გარი|title=მინდორზეა მეთერთმეტე ნომერი|publisher=საბჭ. საქართველო|year=1964|location=თბ.|url=https://archive.today/20191221000258/http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&sf=simple&qs%5B0%5D%5Bf%5D=700&qs%5B0%5D%5Bq%5D=&qs%5B1%5D%5Bf%5D=200&qs%5B1%5D%5Bq%5D=%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%96%E1%83%94%E1%83%90+%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%94+%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98&qs%5B2%5D%5Bf%5D=212&qs%5B2%5D%5Bq%5D=&qs%5B3%5D%5Bf%5D=213&qs%5B3%5D%5Bq%5D=&qs%5B4%5D%5Bf%5D=606&qs%5B4%5D%5Bq%5D=&pft=biblio&rnum=10&kbd=en&submit_btn=%E1%83%AB%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90}}
* {{Cite book|last=ჟორდანია|first=ანდრო|title=ფიქრები ქართულ ფეხბურთზე|publisher=საბჭ. საქართველო|year=1976|location=თბ.|url=https://archive.today/20191221000350/http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&sf=simple&qs%5B0%5D%5Bf%5D=700&qs%5B0%5D%5Bq%5D=%E1%83%9F%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%90,+%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D&qs%5B1%5D%5Bf%5D=200&qs%5B1%5D%5Bq%5D=%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%A5%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98+%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%9A+%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%AE%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%96%E1%83%94&qs%5B2%5D%5Bf%5D=212&qs%5B2%5D%5Bq%5D=&qs%5B3%5D%5Bf%5D=213&qs%5B3%5D%5Bq%5D=&qs%5B4%5D%5Bf%5D=606&qs%5B4%5D%5Bq%5D=&pft=biblio&rnum=10&kbd=en&submit_btn=%E1%83%AB%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90}} 
* {{Cite book|last=ჟორდანია|first=ანდრო|title=ფიქრები ქართულ ფეხბურთზე|publisher=საქ. სპ. ჟურნ. ასოც.|year=2014|location=თბ.|url=}}
* {{Cite book|last=ქირია|first=შალვა|title=ვარდები მიხეილ მესხისათვის|publisher=სამშობლო ფორტე|year=1998|location=თბილისი|url=https://archive.today/20191221000431/http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&sf=simple&qs%5B0%5D%5Bf%5D=700&qs%5B0%5D%5Bq%5D=&qs%5B1%5D%5Bf%5D=200&qs%5B1%5D%5Bq%5D=%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98+%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%9A+%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%AE%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A1&qs%5B2%5D%5Bf%5D=212&qs%5B2%5D%5Bq%5D=&qs%5B3%5D%5Bf%5D=213&qs%5B3%5D%5Bq%5D=&qs%5B4%5D%5Bf%5D=606&qs%5B4%5D%5Bq%5D=&pft=biblio&rnum=10&kbd=en&submit_btn=%E1%83%AB%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90}}
* {{Cite book|last=Филатов|first=Лев|title=Форварды|publisher=Физкультура и Спорт|year=1986|location=М.|url=https://libking.ru/books/home-/home-sport/105642-lev-filatov-forvardy.html}} 
* {{Cite book|last=Филатов|first=Лев|title=Обо всем по порядку. Репортаж о репортаже|publisher=ФиС|year=1990|location=М.|url=http://www.livelib.ru/author/332525/top-lev-filatov}}
{{Refend}}

== პერიოდიკა ==  
{{Refbegin}}
* {{სტატია
 |ავტორი = ჯვარშეიშვილი, გია
 |სათაური = მიხეილ მესხი
 |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/364303/1/Sarbieli_1998_N171.pdf
 |გამოცემა = „[[სარბიელი]]“  
 |წელი = 24 სექტემბერი, 1998
 |ნომერი = 171 (706)
 |გვერდები = 8
}}
* {{სტატია
 |ავტორი = ცომაია, დ.
 |სათაური = ჩვენი ძირითადი, გადაუდებელი საკითხი
 |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/195664/1/Lelo_1962_N33.pdf
 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] 
 |წელი = 11 თებერვალი, 1962
 |ნომერი = 33 (1884)
 |გვერდები = 3
}}
* {{სტატია
 |ავტორი = ქორიძე, რ.
 |სათაური = დიდოსტატი ეთხოვება მინდორს
 |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/189493/1/Lelo_1969_N139.pdf
 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] 
 |წელი = 19 ივლისი, 1969
 |ნომერი = 139 (3878)
 |გვერდები = 3
}}
* {{სტატია
 |ავტორი = ფილატოვი, ლევ
 |სათაური = კაცი, რომელმაც დროს სძლია
 |ბმული = http://www.dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/308974/1/Lelo_1978_N163.pdf
 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] 
 |წელი = 20 აგვისტო, 1978
 |ნომერი = 163 (6218)
 |გვერდები = 3
}}
* {{სტატია
 |ავტორი = ნოზაძე, ოთარ
 |სათაური = რამდენი ფინტი დარჩა შეუსრულებელი
 |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/245117/1/Lelo_1989_N250.pdf
 |ენა = 
 |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] 
 |სახეობა = 
 |წელი = 31 დეკემბერი , 1989
 |ტომი = 
 |ნომერი = 250 (10 169)
 |გვერდები = 2–3
 |doi = 
 |issn =  
}}
* [https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/250380/1/Lelo_1991_N75.pdf მიხეილ მესხი] // [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], 25 აპრილი, 1991, № 75 (10488), გვ. 3.
* [https://www.elgrafico.com.ar/articulo/1098/36258/la-union-sovietica-conquistaba-el-monumental La Unión Soviética conquistaba el Monumental] // „El Gráfico“, 22 ნოემბერი, 1961, № 2198, გვ. 3–13.
{{Refend}}

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{Commonscat|Mikheil Meskhi}}
* [https://archive.today/20191220233743/https://fcdinamo.ge/ge/news?n=102655 მიხეილ მესხი] — თბილისის „დინამოს“ ოფიციალური საიტი
* [https://web.archive.org/web/20190531005947/http://static.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people%3D54145/index.html მიხეილ მესხი] — [[ფიფა]]-ს ჩანაწერი
{| width="700" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0"
|- bgcolor="#c2d2e5"
 ! scope=col | თემატური საიტები
 |-
 ! scope=row |[http://www.11v11.com/players/mikhail-meshki-182627/ AFS] · [http://www.biograph.ru/index.php/whoiswho/2/2125-meshi Biograph.ru] · [http://www.footballdatabase.eu/en/player/details/31769 FootballDatabase.eu] · [https://archive.today/20191221001925/http://footballinussr.fmbb.ru/viewtopic.php?t=4563 Football in USSR] · [http://footballfacts.ru/players/106972 FootballFacts.ru] · [https://web.archive.org/web/20180706120801/http://footballplayers.ru/players/Meskhi_Mikhail.html FootballPlayers.ru] · [https://www.myfootballfacts.com/fifa-world-cup/fifa_world_cup_by_year/fifa-world-cup-finals-1962-chile/ MyFootballFacts] · [http://www.national-football-teams.com/player/19140/Mikhail_Meskhi.html National Football Teams.com] · [http://www.rusteam.permian.ru/players/meskhi.html Rusteam.Permian.ru] · [http://www.sports.ru/tags/161022493/ Sports.ru] · [http://www.transfermarkt.com/mikheil-meskhi/transfers/spieler/215774 Transfermarkt] 
|}
{| width="700" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0"
|- bgcolor="#c2d2e5"
 ! scope=col | ლექსიკონები და ენციკლოპედიები
 |-
 ! scope=row |[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=137025 უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი] · [http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00008097/ საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი] · [http://www.nplg.gov.ge/athletes/ka/00000822/ ქართველი სპორტსმენები] · [https://bigenc.ru/c/meskhi-mikhail-shalvovich-f6a4ff დიდი რუსული ენციკლოპედია]
|}
{| width="700" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0"
|- bgcolor="#c2d2e5"
 ! scope=col | გენეალოგია და ნეკროპოლისტიკა
 |-
 ! scope=row |[https://web.archive.org/web/20220519050613/https://www.geonecropol.com/440482750 geonecropol.com] · [https://web.archive.org/web/20140714214115/http://sport-necropol.narod.ru/tbilisi.html Спортивный некрополь]
|}
{| width="700" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0"
|- bgcolor="#c2d2e5"
 ! scope=col | ფოტო
 |-
 ! scope=row |[http://sport.gov.ge/?pg=sportsman&sid=369 ქართული სპორტი] · [http://dspace.nplg.gov.ge/simple-search?location=%2F&query=მიხეილ+მესხი ციფრული ფოტომატიანე „ივერიელი“]
|}
{| width="700" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0"
|- bgcolor="#c2d2e5"
 ! scope=col | ვიდეო
 |-
 ! scope=row |[https://www.youtube.com/watch?v=qlSXIPp_i_s საუკუნის პორტრეტები] · [https://www.youtube.com/watch?v=1b-0QmmCjig უცნობი ისტორიები] · [https://www.youtube.com/watch?v=4wBcjmE4bBg მიხეილ მესხი]
|}
{| width="700" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0"
|- bgcolor="#c2d2e5"
 ! scope=col | National Football Teams
 |-
 ! scope=row |[http://www.national-football-teams.com/country/270/1959/Soviet_Union.html 1959] · [http://www.national-football-teams.com/country/270/1960/Soviet_Union.html 1960] · [http://www.national-football-teams.com/country/270/1961/Soviet_Union.html 1961] · [http://www.national-football-teams.com/country/270/1962/Soviet_Union.html 1962] · [http://www.national-football-teams.com/country/270/1963/Soviet_Union.html 1963] · [http://www.national-football-teams.com/country/270/1964/Soviet_Union.html 1964] · [http://www.national-football-teams.com/country/270/1965/Soviet_Union.html 1965] · [http://www.national-football-teams.com/country/270/1966/Soviet_Union.html 1966]
|}

==კომენტარები==
{{Reflist|group=კომ.}}

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{სსრკ-ის შემადგენლობა 1960 წლის ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატზე}}
{{სსრკ-ის შემადგენლობა 1962 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}}

{{DEFAULTSORT:მესხი, მიხეილ}}
[[კატეგორია:დაბადებული 12 იანვარი]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1937]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 22 აპრილი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1991]]
[[კატეგორია:თბილისში დაბადებულები]]
[[კატეგორია:ქართველი ფეხბურთელები]]
[[კატეგორია:საბჭოთა ფეხბურთელები]]
[[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის ნაკრების ფეხბურთელები]]
[[კატეგორია:ევროპის ჩემპიონები ფეხბურთში]]
[[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]]
[[კატეგორია:თბილისის დინამოს ფეხბურთელები]]
[[კატეგორია:1962 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]]
[[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატები]]
[[კატეგორია:თბილისის ლოკომოტივის ფეხბურთელები]]
[[კატეგორია:1960 წლის ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]]
[[კატეგორია:ქართველი ფეხბურთის მწვრთნელები]]
[[კატეგორია:ვახტანგ გორგასლის II ხარისხის ორდენის კავალრები]]
[[კატეგორია:საპატიო ნიშნის ორდენის კავალრები]]
[[კატეგორია:საბურთალოს პანთეონში დაკრძალულები]]