არეთა ფრანკლინი
არეთა ლუის ფრანკლინი (ინგლ. Aretha Louise Franklin; დ. 25 მარტი, 1942, მემფისი, ტენესი — გ. 16 აგვისტო, 2018, დეტროიტი, მიჩიგანი) — თვრამეტი გრემის მფლობელი ამერიკელი მომღერალი და სიმღერების ავტორი, რომლის რეპერტუარი ძირითადად მოიცავდა რიტმ-ენ-ბლუზს, სოულსა და გოსპელს. წარმატებას მიაღწია 1960-იანი წლების შუა და 1970-იანი წლების დასაწყისში. განსაკუთრებული მოქნილი ვოკალის წყალობით მას ხშირად მოიხსენიებენ „სოულის დედოფლად“. 1987 წლის 3 იანვარს ის გახდა პირველი მომღერალი ქალი, რომლის სახელიც შეყვანილი იქნა როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზში. 2012 წელს შეყვანილი იქნა გოსპელის დიდების დარბაზში.[1] მას ჟურნალმა „Rolling Stone“-მა თავის სიაში „ყველა დროის 100 უდიდესი მომღერალი“ პირველი ადგილი მიუჩინა,[2] მეორე სიაში „ყველა დროის 100 უდიდესი შემსრულებელი“ — მეცხრე ადგილი.[3]
| არეთა ფრანკლინი | |
|---|---|
|
Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ფრანკლინი 1968 წელს | |
| მშობლიური სახელი | Aretha Louise Franklin |
| დაბადების სახელი | არეთა ლუის ფრანკლინი |
| დაბადების თარიღი | Script error: No such module "Separated entries". |
| გაუჩინარდა | Script error: No such module "Separated entries". |
| გარდაცვალების თარიღი | Script error: No such module "Separated entries". |
| დაკრძალულია | Script error: No such module "Separated entries". |
| მოქალაქეობა | ესკიზის შექმნის შეცდომა: აშშ |
| საქმიანობა | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| აქტიური | 1956–2017 |
| წოდება | Script error: No such module "Separated entries". |
| მეუღლე(ები) |
ტომ უაიტი (იქ. 1961; გ. 1969) გლენ ტარმენი (იქ. 1978; გ. 1984) |
| შვილ(ებ)ი | 4 |
| მშობლები | Script error: No such module "Separated entries". |
| ჯილდოები | თარგი:თავისუფლების საპრეზიდენტო მედალი |
| მუსიკალური კარიერა | |
| ჟანრი | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| ლეიბლი | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| ასოციაციები | |
| საიტი | arethafranklin.net |
| ხელმოწერა | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
ბიოგრაფია
არეთა ფრანკლინი დაიბადა 1942 წლის 25 მარტს, მემფისში, ტენესის შტატში. მამა კლარენსი ბაპტისტი მღვდელი და ადამიანთა უფლებათა დამცველი იყო. დედა ბარბარა გოსპელის მომღერალი და პიანისტი იყო.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted 1944 წელს ოჯახი გადასახლდა ბუფალოში, ნიუ-იორკის შტატში, ხოლო 1946 წელს ოჯახი დასახლდა დეტროიტი, მიჩიგანში. 1948 წელს არეთას მშობლები გაშორდნენ ერთმანეთს, ხოლო ბარბარა თავის შვილთან, ვონთან ერთად, რომელიც პირველი ქორწინებიდან შეეძინა,[4] დაბრუნდა ბუფალოში. გავრცელებული ხმებით, ბარბარამ თავისი შვილები მიატოვა, თუმცა ამის საპირისპიროდ, არეთა იხსენებდა, რომ დედამისი ხშირად ჩამოდიოდა დეტროიტში მათ სანახავად.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted 1952 წლის 7 მარტს ბარბარა გულის შეტევით გარდაიცვალა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ბავშვობაში ფრანკლინი თავის და-ძმებთან ერთად დეტროიტის ეკლესიის გუნდში მღეროდა, პირველი ჩანაწერი კი 14 წლის ასაკში გააკეთა.
არეთა ლეგენდარულმა ჯონ ჰამონდმა აღმოაჩინა და მალევე, კონტრაქტი გაფორმდა Columbia Records-თან. 1960-იანი წლების დასაწყისში მისი რამდენიმე სიმღერა უკვე საკმაოდ პოპულარული იყო, მაგრამ დიდი წარმატებები ჯერ წინ იყო.
1961 წელს არეთა ფრანკლინი ცოლად გაჰყვა ტედ უაიტს,[5][6] რომელიც მისი მენეჯერი იყო წლების განმავლობაში. 1969 წელს ისინი დაშორდნენ. ფრანკლინი ჟურნალისტებთან ამ ტემაზე საუბარს ყოველთვის გაურბოდა.
1966 წლიდან იგი უკვე Atlantic Records-თან მუშაობდა.[7][8] პროდიუსერ ჯერი უოქსლერთან ერთად არეთამ 60-იანი წლების ბევრი პოპულარული სიმღერა ჩაწერა რიტმ-ენდ-ბლუზის სტილში.
1960-იანი წლების ბოლოს არეთამ მოიპოვა სოულის დედოფლის წოდება,Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted გახდა საქვეყნოდ ცნობილი და შავკანიანთა სიამაყის სიმბოლოც. მოგვიანებით ფრანკლინი ამბობდა: როდესაც Atlantic-თან დავიწყე მუშაობა, მათ უბრალოდ დამსვეს ფორტეპიანოსთან და ჰიტებმა თავისით დაიწყო მოსვლა.
70-იანი წლების დასაწყისში მრავალი ათეულის ლიდერი სიმღერა ჩაწერა გოსპელის, რიტმ-ენდ-ბლუზის, როკ-ენ-როლის სტილშიც. ასევე ჩაწერა და მშვენივრად შეასრულა ცნობილი სიმღერების ქავერ-ვერსიები, როგორიცაა: „Eleanor Rigby“ (The Beatles), „Bridge Over Troubled Water“ (Simon & Garfunkel) და ა.შ.
მისი ბენდის წევრები იყვნენ კინგ კურტისი, ბერნარდ პარდი და ლეგენდარული ბილი პრესტონი. მისი ყველაზე წარმატებული ჰიტ სინგლების სიაშია: „Chain of Fools“, „You Make Me Feel“ („Like a Natural Woman“), „Think, Baby I Love You და Respect“.
მას შემდეგ, რაც გრემის ჯილდოებს შორის დაემატა კატეგორია საუკეთესო რიტმ-ენდ-ბლუზ შემსრულებელი ქალი, მან ეს ჯილდო პირველი რვა წლის განმავლობაში დაიმსახურა (1968-1975) და შემდეგ, 1980-იან წლებში, ამ ჯილდოებს კიდევ 3 გრემი შემატა.
არეთა განაგრძობდა აქტიურად თანამშრომლობას პროდიუსერებთან. 1973 წელს მან კუინზი ჯოუნსთან ერთად გამოუშვა ალბომი Hey Now Hey, რომელმაც მას საკმაოდ გაუცრუა იმედი, თუმცა ალბომში შედიოდა ერთი გამორჩეული სიმღერა „Angel“, რომელიც არეთას მისმა დამ, კეროლაინმა დაუწერა.
ამის შემდეგ ფრანკლინი ისევ ჯერი ვექსლერთან დაბრუნდა. მათი ბოლო ნამუშევარი You 1975 წელს გამოვიდა. ამ ალბომის შემდეგ არეთამ გამოუშვა რამდენიმე LP, მათ შორის „Sparkle“ 1976 წელს, რიტმ-ენ-ბლუზის ნომერ პირველი სინგლი („Giving Him“) „Something He Can Feel“, ასევე „Sweet Passion“, „Almighty Fire“ და „La Diva“, რომელიც ბოლო ნამუშევარი იყო ატლანტიკ რეკორდსთან ერთად.
1976 წელს ვექსლერმა ატლანტიკი დატოვა და ფრანკლინთან მისი მუშაობაც დასრულდა. 1980 წელს ატლანტიკი არეთამაც დატოვა და კონტრაქტი გააფორმა Arista Records-სთან. ამავე წელს კონცერტი გამართა ალბერტ-ჰოლში. კონცერტს ესწრებოდა ბრიტანეთის დედოფალი, ელიზაბეთ II. მიუხედავად რამდენიმე ჰიტისა, არეთას პოპულარულობა 1980-იანი წლების დასაწყისში ცოტათი დაეცა.
1988 წლის გრემის დაჯილდოების ცერემონიაზე, როდესაც ლუჩიანო პავაროტი შეუძლოდ გახდა, არეთა ფრანკლინმა ბოლო წუთში გადაწყვიტა და შეასრულა არია „Nessun dorma“ ჯაკომო პუჩინის „ტურანდოტიდან“.[9][10]
2004 წელს ფრანკლინმა მე-18 გრემი მიიღო სიმღერისთვის „Wonderful“.
45-წლიანი კარიერის განმავლობაში ფრანკლინს მიღებული აქვს 18 გრემი და გაყიდული აქვს 75 მილიონი ალბომი.[11] 1987 წელს ის გახდა პირველი მომღერალი ქალი, რომლის სახელიც შეყვანილი იქნა როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზში.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted 2005 წელს კი დიდი ბრიტანეთის მუსიკის დიდების დარბაზში. 1999 წელს იგი პრეზიდენტმა ბილ კლინტონმა ხელოვნების ეროვნული მედლით დააჯილდოვა, 2005 წელს კი პრეზიდენტმა ჯორჯ ბუშმა თავისუფლების საპრეზიდენტო მედლით.
გარდაცვალება
2018 წლის 16 აგვისტოს, არეთა ფრანკლინი დეტროიტში, საკუთარ სახლში გარდაიცვალა 76 წლის ასაკში. გავრცელებული ინფორმაციით, სიკვდილის მიზეზი პანკრეასის კიბო გახდა.[12]
დისკოგრაფია
- სტუდიური ალბომები
- Songs of Faith (1956)
- Aretha: With The Ray Bryant Combo (1961)
- The Electrifying Aretha Franklin (1962)
- The Tender, the Moving, the Swinging Aretha Franklin (1962)
- Laughing on the Outside (1963)
- Unforgettable: A Tribute to Dinah Washington (1964)
- Runnin' Out of Fools (1964)
- Yeah!!! (1965)
- Soul Sister (1966)
- Take It Like You Give It (1967)
- I Never Loved a Man the Way I Love You (1967)
- Aretha Arrives (1967)
- Take a Look (1967)
- Lady Soul (1968)
- Aretha Now (1968)
- Soul '69 (1969)
- Soft and Beautiful (1969)
- This Girl's in Love with You (1970)
- Spirit in the Dark (1970)
- Young, Gifted and Black (1972)
- Hey Now Hey (The Other Side of the Sky) (1973)
- Let Me in Your Life (1974)
- With Everything I Feel in Me (1974)
- You (1975)
- Sparkle (1976)
- Sweet Passion (1977)
- Almighty Fire (1978)
- La Diva (1979)
- Aretha (1980)
- Love All the Hurt Away (1981)
- Jump to It (1982)
- Get It Right (1983)
- Who's Zoomin' Who? (1985)
- Aretha (1986)
- Through the Storm (1989)
- What You See Is What You Sweat (1991)
- A Rose Is Still a Rose (1998)
- So Damn Happy (2003)
- Aretha: A Woman Falling Out of Love (2011)
- Aretha Franklin Sings the Great Diva Classics (2014)
- A Brand New Me (2017)
ლიტერატურა
- Bego, Mark (10 თებერვალი, 2010). Aretha Franklin: The Queen of Soul. Da Capo Press. ISBN 978-0-78675-229-4Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted. ციტირების თარიღი: 2018-08-16. [მკვდარი ბმული]
- Dobkin, Matt (2006). I Never Loved A Man The Way I Love You: Aretha Franklin, Respect, and the Making Of A Soul Music Masterpiece. New York: St. Martin's Griffin. ISBN 0-312-31828-6Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- Feiler, Bruce (October 6, 2009). America's Prophet. HarperCollins. ISBN 978-0-06193-925-9Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- McAvoy, Jim (2002). Aretha Franklin. Infobase Publishing. ISBN 978-1-43812-161-1Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- McMahon, Thomas (2000). Creative and Performing Artists for Teens. Gale Group. ISBN 978-0-78763-975-4Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- Ritz, David (2014). Respect. New York: Little, Brown and Company. ISBN 9780316196833Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- Randolph, Laura B.. (1995 აპრილი) Aretha Talks About Men, Marriage, Music & Motherhood. Ebony.
რესურსები ინტერნეტში
- ვიკისაწყობის ლოგო შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „არეთა ფრანკლინი“ ვიკისაწყობში.
- არეთა ფრანკლინი — სტატია ენციკლოპედია ბრიტანიკიდან (ინგლისური)
- თარგი:First word Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted AllMusic-ზეLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
- lua error: cannot create process: proc_open(/dev/null): failed to open stream: operation not permitted გარეგნობა C-SPAN-ზე
- არეთა ფრანკლინი კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზაშიLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
- არეთა ფრანკლინი — NPR Music
- არეთა ფრანკლინი — Legacy Recordings
- არეთა ფრანკლინი ბიბლიოთეკის WorldCat კატალოგში
- არეთა ფრანკლინი საიტზე Discogs
- Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზში
სქოლიო
- ↑ Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
- ↑ *100 Greatest Singers: Aretha Franklin. Rolling Stone (27 ნოემბერი, 2008). დაარქივებულია ორიგინალიდან — ნოემბერი 27, 2015. ციტირების თარიღი: May 16, 2013.
- 100 Greatest Artists of All Time. Rolling Stone (3 დეკემბერი, 2010). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2017-11-25. ციტირების თარიღი: 16 მაისი, 2013.
- ↑ 100 Greatest Artists of All Time (3 დეკემბერი, 2010). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2017-11-25. ციტირების თარიღი: 2 დეკემბერი, 2018.
- ↑ Aretha Franklin. Vanity Fair (1994).
- ↑ Sam Cooke's Brother, Charles, Is Shot In Detroit. Jet (15 იანვარი, 1970).
- ↑ Rivera, Ursula (2002). Aretha Franklin. Rosen Publishing Group. ISBN 978-0-823-93639-7Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- ↑ Cohen, Aaron (2011). Aretha Franklin's Amazing Grace. Bloomsbury Publishing, გვ. 28. ISBN 9781441103925Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- ↑ Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
- ↑ Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
- ↑ Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
- ↑ Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
- ↑ Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted