ქობაირის მონასტერი

**ქობაირის მონასტერი**
	ქობაირის მონასტერი
	აგვისტო, 2015;
	Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ძირითადი ინფორმაცია
გეოგრაფიული კოორდინატები	Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
რელიგიური კუთვნილება	სადავო
ქვეყანა	სომხეთი
პროვინცია	ლორე
ადგილმდებარეობა	სოფ. ქობერი, თუმანიანის რაიონი.
ხუროთმოძღვრების აღწერა
ხუროთმოძღვრული ტიპი	მონასტერი
ხუროთმოძღვრული სტილი	ბაზილიკა
თარიღდება	1171

ქობაირის მონასტერი — ქართული მართლმადიდებლური მონასტერი დღევანდელი სომხეთის ტერიტორიაზე. მდებარეობს ქ. თუმანიანის მახლობლად, დებედას ხეობაში, მთის წვერზე. თავდაპირველი სახით დაარსდა 1171 წელს, ტაშირ-ძორაგეტის მეფის, კვირიკე II-ის ასულის, მარიამის მიერ. ორი საუკუნის შემდეგ, ძლიერი მიწისვძრის შედეგად მნიშვნელოვნად დაინგრა. ცნობილია თავისი უნიკალური ფრესკებით, რომელიც ქართული და ბიზანტიური ტრადიციისამებრ არიან შექმნილი.

ტაძარში თამარ მეფის ამირსპასალარის, ზაქარია მხარგრძელის და მისი ოჯახის საძვალე მდებარეობს. აღსანიშნავია, რომ ქობაირის მონასტრის სიახლოვეს სხვა რამდენიმე ქართული არქიტექტურის ნაშთიც მდებარეობს, რომლებიც მსურველი მნახველებისთვის სრულიად მიუდგომელია. თავად მონასტერი ნაწილობრივ დანგრეულია.

მონასტრის ტერიტორიაზე აღმოჩენილია არაერთი ქართული წარწერა-ეპიტაფია, რომელიც იხსენიებს მხარგრძელთა სახლის წევრებს — ივანეს, შანშეს და მის ძმა ბერ პიმენს, შალვას, ვარამს, თამარს და მის მეღლეს სულა გურკენელს. წარწერებში ასევე მოხსენიებულნი არიან სარდალ ჯაყელის ასული რუსუდანი, ასევე მხარგრძელთა მეღვინეთუხუცესი ივანე და მისი მეუღლე ხათუნა, შანშე მხარგრძელის მწიგნობართუხუცესი მათე და მისი მეუღლე თეონა.^[1]

ქობერის ქართული წარწერები გვხვდება მთელ რიგ შენობებზე (დიდი ეკლესია, ეგვტერი, სამრეკლო-სამარხი), სომხური გვხვდება მხოლოდ და მხოლოდ პატარა ეკლესიაზე. ლეონ მელიქსეთ-ბეგის დასკვნის მიხედვით ეს უთუოდ იმის მაჩვენებელია, რომ მონასტერს განუცდია გარდატეხა XII-XIII საუკუნეების მიჯნაზე იმ მხრივ, რომ წინათ ის ყოფილა სომეხთა ანტიქალკედონისტ მონოფიზიტთა სავანე, ხოლო შემდგომ გადაქცეულა სომეხ-ქართველ ქალკედონისტ მართლმადიდებელთა სავანედ, რასაც სხვათა შორის, ქართული წარწერების გარდა, ამტკიცებს მთავარი ეკლესიის საკურთხევლის აგებულება ქალკედონისტური რიტუალის მოთხოვნილებისამებრ და აგრეთვე იმავე ეკლესიისა და ეგვტერის კედლის მხატვრობა ქართული ასომთავრული წარწერებითურთ.^[2]