.svg){kind=link}
ტფილისის ბანკის ძარცვა
|
ფაილი:Yerevan Square, Tbilisi.jpg ერევანსკის მოედანი, ძარცვის მოქმედების ადგილი, 1870-იანი წწ. | |
| დრო | 10:35, 26 ივნისი (ძვ.სტ. 13 ივნისი), 1907 |
|---|---|
| ადგილი |
ერევანსკის მოედანი, ტფილისი, რუსეთის იმპერია (დღეს — თავისუფლების მოედანი, თბილისი, საქართველო) |
| კოორდინატები | Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted |
| მონაწილეები | ვლადიმერ ლენინი, იოსებ სტალინი, მაქსიმ ლიტვინოვი, ლეონიდ კრასინი, კამო |
| შედეგი | მენშევიკებსა და ბოლშევიკებს შორის კიდევ უფრო დიდი განხეთქილების გაჩენა |
| გარდაცვალებები | 40 |
| ტრავმები | 50 |
| მატერიალური ზარალი | 341,000 რუბლი (3,78 მილიონი აშშ დოლარი 2008 წლისთვის) |
ტფილისის ბანკის ძარცვა, ასევე ცნობილია როგორც ერევანსკის მოედნის ექსპროპრიაციაLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted — ტფილისში (მაშინ — რუსეთის იმპერია, დღეს — საქართველოს დედაქალაქი თბილისი) ბოლშევიკების მიერ ორგანიზებული ბანკის ძარცვა 1907 წლის 26 ივნისს რევოლუციური მოღვაწეობის დაფინანსებისთვის. მძარცველები დილიჟანსს თავს დაეხსნენ მაშინ, როდესაც მას ერევანსკის მოედნის გავლით (დღეს — თავისუფლების მოედანი) ტფილისის ფოსტიდან რუსეთის იმპერიის სახელმწიფო ბანკში ფული გადაჰქონდა. იქ მყოფ სტრაჟნიკებსა და კაზაკებს მათ ცეცხლი თოფებით გაუხსნეს, ხოლო სახელმწიფო ბანკის კუთვნილ ეტლს ბომბები ესროლეს. ოფიციალური დოკუმენტების თანახმად, ძარცვას ემსხვერპლა ორმოცი ადამიანი, დაიჭრა — ორმოცდაათი, გარდა ამისა, მძარცველებმა წაიღეს 341,000 რუბლი, რაც, 2008 წლის მონაცემებით, შეესაბამება დაახლოებით 3,4 მილიონ ამერიკულ დოლარს.
ძარცვის ორგანიზატორები იყვნენ ბოლშევიკური ელიტის წევრები, მათ შორის: ვლადიმერ ლენინი, იოსებ სტალინი, მაქსიმ ლიტვინოვი, ლეონიდ კრასინი, ალექსანდრე ბოგდანოვი და სიმონ ტერ-პეტროსიანი (კამო). რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის მე-5 კონგრესი სასტიკად კრძალავდა ამგვარ ქმედებებს, რის გამოც პარტიაში ბოლშევიკების მოწინააღმდეგები გამოჩნდნენ. ამის შედეგად ლენინმა და სტალინმა მომხდარისგან დისლოცირება სცადეს. ამ ძარცვამ და სხვა ასეთმა ღონისძიებებმა ბოლშევიკური ლიდერობა ორად გაყო: ერთ მხარეს იყო ლენინი, მეორე მხარეს — ბოგდანოვი და კრასინი. მიუხედავად წარმატებული ძარცვისა, ბოლშევიკებმა ბევრი მსხვილი ბანკნოტის გამოყენება ვერ შეძლეს, რადგანაც პოლიციამ მათი ნომრები იცოდა. ამის მოსაგვარებლად ლენინმა შეიმუშავა გეგმა, რომლის თანახმადაც 1908 წლის იანვარში სხვადასხვა ფიზიკურ პირს მთელი ევროპის მასშტაბით ბანკნოტები უნდა გამოეყენებინათ. მისი გეგმა წარუმატებელი აღმოჩნდა — ძარცვის ფაქტზე გაიგეს მთელ მსოფლიოში, დააპატიმრეს არაერთი ადამიანი, უკმაყოფილონი დარჩნენ ევროპელი სოციალ-დემოკრატები.
სიმონ ტერ-პეტროსიანი ძარცვის შემდეგ მალევე დააკავეს გერმანიაში. სასამართლოს თავიდან ასაცილებლად (ამაში მან წარმატებას მიაღწია) იგი სამი წლის განმავლობაში შეშლილობას იმიტირებდა. მან ფსიქიატრიული საავადმყოფოდან გაქცევაც მოახერხა, თუმცა, უკვე სხვა ძარცვის დაგეგმვისას, ორი წლის შემდეგ იგი მაინც დააპატიმრეს. ჩადენილი დანაშაულებისთვის კამოს სიკვდილით დასჯა მიუსაჯეს, თუმცა, მოგვიანებით, სასიკვდილო სასჯელი მას სამუდამო პატიმრობით შეუცვალეს, მაგრამ, 1917 წლის რევოლუციის შემდეგ იგი გაანთავისუფლეს. კამო ერთადერთი წარუმატებელი ბოლშევიკი აღმოჩნდა. 1907 წლის ღონისძიებების სხვა არც ერთი მონაწილე არ დაუკავებიათ. კამოს გარდაცვალების შემდეგ მისი მონუმენტი ერევანსკის მოედანთან ახლოს მდებარე პუშკინის ბაღში დადგეს, თუმცა, მოგვიანებით, მონუმენტი აიღეს, მისი გვამი კი სხვაგან გადაასვენეს.
წინაპირობები
რსდმპ, საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის წინამორბედი, 1898 წელს შეიქმნა. პარტიის მთავარი მიზანი იყო მარქსისტული თეორიის შესაბამისი პროლეტარული რევოლუციის გზით რუსეთის იმპერიაში ეკონომიკური და პოლიტიკური სისტემის შეცვლა. რევოლუციური საქმეების გარდა, რსდმპ (როგორც სხვა რევოლუციონერები, მაგალითად, ანარქისტები და სოციალისტები) დაკავებული იყო სხვადასხვა სამხედრო ოპერაციებით, მათ შორის ექსპროპრიაციით (სახელმწიფო და სხვა ფონდების ძარცვის ევფემიზმი). ამის მიზეზი იყო რევოლუციური საქმეების დაფინანსების საჭიროება.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
1903 წლიდან რსდმპ გაიყო ორ ჯგუფად — ბოლშევიკებად და მენშევიკებად.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted რუსეთის 1905 რევოლუციის ჩახშობის შემდეგ პარტიამ თავისი მეხუთე კონგრესი 1907 წლის მაის-ივნისში, ლონდონში ჩაატარა. კონგრესზე პარტიის წევრებს ბოლშევიკებს და მენშევიკებს შორის წარმოქმნილი კონფლიქტის მოგვარება სურდათ,Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted რომლის ერთ-ერთი მიზეზი სამხედრო ოპერაციებსა და ექსპროპრიაციაზე მათი განსხვავებული შეხედულებები გახდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ყველაზე მილიტარისტი ბოლშევიკები, რომელთაც სათავეში ლენინი ედგა, ძარცვების გაგრძელებას ემხრობოდნენ; მენშევიკებს, რომლებიც ეწინააღმდეგებოდნენ უხეშ ძალას, თავის მხრივ, სურდათ რევოლუციის მიღწევა უფრო მშვიდობიანი და თანმიმდევრული გზით. მე-5 კონგრესზე პარტიაში მიიღეს სამხედრო აქტივობების, მათ შორის, ექსპროპრიაციის, როგორც დეზორგანიზაციული და დემორალიზირებული დაგმობის რეზოლუცია, ასევე დაითხოვეს ყველა, ვინც სამხედრო გზას ემხრობოდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted რეზოლუციას მხარი დაუჭირა ხმის მიმცემთა 65 პროცენტმა, წინააღმდეგი კი მხოლოდ 6 პროცენტი იყო (სხვებმა თავი შეიკავეს ან ხმა არ მიუციათ). მხარდამჭერთა შორის იყო ყველა მენშევიკი და ზოგიერთი ბოლშევიკიც.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
მიუხედავად იმისა, რომ პარტია კრძალავდა განცალკევებულ კომიტეტებს, მეხუთე კონგრესის დროს ბოლშევიკებმა პარტიისგან საიდუმლოდ შექმნეს თავიანთი სახელისუფლებო ორგანო, რომელსაც „ბოლშევიკური ცენტრი“ ერქვა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მის სათავეში იდგა ლენინის, კრასინისა და ბოგდანოვის ფინანსური ჯგუფი, რომელსაც ჯერ კიდევ კონგრესის დროს უკვე დაგეგმილი ჰქონდა სხვადასხვა ძარცვები რუსეთის იმპერიის საზღვრებში, მათ შორის, ძარცვა ტფილისში, რომელიც კონგრესის დასრულებიდან მხოლოდ სამ კვირაში დაიწყო.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
მზადება
მეხუთე კონგრესამდე ბოლშევიკთა ელიტამ 1907 წლის აპრილში ბერლინში ჩაატარა შეხვედრა, რათა მოეწყო დისკუსია ძარცვის ორგანიზებასთან დაკავშირებით, რომლიდანაც მიღებული ფული იარაღის შესყიდვაზე დაიხარჯებოდა. შეხვედრაზე მყოფმა პირებმა, მათ შორის ლენინმა, კრასინმა, ბოგდანოვმა, სტალინმა და ლიტვინოვმა გადაწყვიტეს, რომ სტალინს, თავისი ძველი ფსევდონიმით, კობათი[ა] ტერ-პეტროსიანთან ერთად ტფილისში ბანკის ძარცვის ორგანიზება უნდა მოეხდინა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
იმ დროისთვის 29 წლის სტალინი ტფილისში თავის ცოლთან, ეკატერინესთან და ახალდაბადებულ შვილთან, იაკობთან ერთად ცხოვრობდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მას უკვე ჰქონდა გამოცდილება ორგანიზებულ ძარცვებში, რისი წყალობითაც მან სახელი გაითქვა როგორც ცენტრის საუკეთესო ფინანსისტმა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted სტალინზე ოთხი წლით უმცროს ტერ-პეტროსიანს (რომელიც მარქსისტი კობას დახმარებით გახდა) ჰქონდა დაუნდობელი ადამიანის რეპუტაცია. მოგვიანებით, მან ადამიანს მკერდიდან გულიც კი ამოაჭრა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ძარცვის დროს ტერ-პეტროსიანი სათავეში ჩაუდგა კრიმინალურ დაჯგუფებას — ფორმის ტანსაცმელი.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted სტალინი მას აღწერდა როგორც შენიღბვის ოსტატს,Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ლენინი კი მას კავკასიელ ბანდიტს ეძახდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
აპრილის შეხვედრის შემდეგ სტალინი და ლიტვინოვი გაემგზავრნენ ტფილისში, რათა ტერ-პეტროსიანისთვის გეგმები შეეტყობინებინათ და რეიდის ორგანიზება დაეწყოთ.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted რომან ბრაქმანის წიგნის, იოსებ სტალინის საიდუმლო ფაილის მიხედვით, კობა ბოლშევიკებთან მუშაობის დროს, ასევე იყო რუსული საიდუმლო დამცველი განყოფილების — ოხრანკის საიდუმლო აგენტი. ბრაკმენი ამტკიცებს, რომ როდესაც ჯგუფი ტფილისში დაბრუნდა, სტალინმა თავის დამაკავშირებელს, ოფიცერ მუხთაროვს ბანკის გაძარცვის გეგმაზე შეატყობინა და მას მოგვიანებით დამატებითი ინფორმაციის მიცემას დაპირდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ტფილისში სტალინმა ძარცვისთვის მომზადება დაიწყო.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მან დაამყარა კონტაქტი სახელმწიფო ბანკში მომუშავე პირებთან: ბანკის კლერკთან, გიგო კასრაძესა და სკოლის ძველ მეგობართან, ვოზნესენსკისთან, რომელიც ტფილისის ფოსტაში მუშაობდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ვოზნესენსკიმ მოგვიანებით აღნიშნა, რომ ძარცვაში მისი დახმარება გამოწვეული იყო მისი სიმპათიით სტალინის რომანტიკული პოეზიის მიმართ.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ვოზნესენსკის დახმარება საკმაოდ მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა: მან შეატყობინა სტალინს საიდუმლო გრაფიკზე, რომელიც აჩვენებდა დროს, თუ როდის გაივლიდა ფულით დატვირთული ეტლი ერევანსკის მოედანზე.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მისი დახმარებით სტალინმა ზუსტად იცოდა ფულით დატვირთული ეტლის გავლის დრო — 1907 წლის 26 ივნისი.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
კრასინი სტალინს დაეხმარა შეტევაში გამოყენებული ბომბების დამზადებაში.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted კამოს ბანდამ ბომბები დივანში დამალა და ტფილისში კონტრაბანდისტული გზით შეიტანა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ძარცვამდე რამდენიმე კვირით ადრე ტერ-პეტროსიანმა კრასინის ერთ-ერთ ბომბზე მცველის დაყენებისას შემთხვევით დეტონაცია მოახდინა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ამან მის თვალს დიდი ზიანი მიაყენა და ნაიარევი დაუტოვა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ძლიერმა ტკივილმა იგი ერთი თვის განმავლობაში საწოლს მიაჯაჭვა, ძარცვის დროს კი იგი ბოლომდე გამოჯანმრთელებული არ იყო.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ძარცვის დღე
ძარცვის დღეს, 1907 წლის 26 ივნისს, 20 ორგანიზატორი გეგმების საბოლოო დამუშავებისთვის ერთმანეთს ერევანსკის მოედანთან შეხვდა, შეხვედრის შემდეგ კი მათ თავდასხმისთვის მომზადებულ ადგილებზე გადაინაცვლეს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted იმპერიის ხელისუფლებაში ეშინოდათ, რომ რევოლუციონერები ტფილისში მასშტაბური ოპერაციის მოწყობას აპირებდნენ, რის გამოც მთავარ მოედანზე მათ სტრაჟნიკების რაოდენობა გაზარდეს. ძარცვამდე ცოტა ხნით ადრე სტრაჟნიკები მოედნის ყველა კუთხეს იცავდნენ.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მძარცველებმა სტრაჟნიკები ჯერ კიდევ ოპერაციამდე შეამჩნიეს, რის გამოც თავიანთი სათვალთვალო წერტილები მათ მოედნის ზემოთ გადაიტანეს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ბანდის წევრები ძირითადად გლეხების ტანსაცმელში იყვნენ ჩაცმულნი და მოედნის კუთხეებში რევოლვერებით და ჭურვებით იცდიდნენ.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted სხვებისგან განსხვავებით, კამო მოედანზე ღია ეტლით კავალერიის კაპიტნის ფორმაში ჩაცმული მივიდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ოპერაციამდე მძარცველებმა ტავერნა აიღეს. მოწმემ, დავით საგირაშვილმა, მოგვიანებით აღნიშნა, რომ ერევანსკის მოედანზე იგი თავის მეგობართან, ბაჩუა კუპრიაშვილთან (რომელიც მძარცველი აღმოჩნდა) ერთად სეირნობდა, როდესაც უკანასკნელმა იგი ტავერნაში მიიწვია და იქ დარჩენა სთხოვა. უკვე ტავერნაში მან დაინახა, რომ შეიარაღებული ადამიანები სხვებს შენობიდან გასვლის უფლებას არ აძლევდნენ, ხოლო როდესაც მოედანზე დილიჟანსი გამოჩნდა, მათ შენობა სწრაფად დატოვეს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
რუსეთის იმპერიის სახელმწიფო ბანკის ტფილისის ოფისმა გასცა ტფილისის საფოსტო ოფისიდან ბანკში ფულის დილიჟანსით გადატანის ბრძანება.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ფულით დატვირთულ დილიჟანსში იყო ორი მცველი შაშხანით, ბანკის მოლარე და ბანკის ბუღალტერი.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted შეიარაღებული ჯარისკაცებით დატვირთული ფაეტონი დილიჟანს უკნიდან მიყვებოდა, მათ წინ, გვერდით და უკან კი ცხენოსანი კაზაკები იყვნენ.[1]Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
შეტევა
.png){kind=link}
დილიჟანსმა მოედანზე დილის 10:30-ისთვის გაიარა. კუპრიაშვილმა მძარცველებს სიგნალი მისცა, რის შემდეგადაც მათ ეტლს ჭურვებით შეუტიეს, რამაც გამოიწვია ბევრი ცხენისა და ადამიანის დაღუპვა. ამის შემდეგ ისინი სხვა მცველების განადგურებას შეუდგნენ.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ჭურვებს ყველა მიმართულებით ისროდნენ.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted[2] გაზეთი ისარი წერდა:
|
„არავის შეეძლო ეთქვა, თუ რამ გამოიწვია საშინელი ხმა — იარაღის სროლამ თუ ჭურვების აფეთქებამ... ხმებმა მთელ ქალაქში პანიკა გამოიწვია... თითქმის მთელი ქალაქის ფარგლებში ხალხმა სირბილი დაიწყო, დაქროდნენ ეტლები და საზიდრები“.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted აფეთქებები ისეთი ძლიერი იყო, რომ ახლოს მდებარე ყველა კვამლსადენი გადაყირავდა, ხოლო ერთი მილით დაშორებული ყველა სარკმელი გატყდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted“
|
კატო სვანიძე, სტალინის ცოლი პატარა იაკობთან ერთად მოედანთან ახლოს მდებარე სახლის აივანზე იდგა, აფეთქებების შემდეგ კი სახლში შევიდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ერთ-ერთმა დაჭრილმა ცხენმა, რომელიც დილიჟანსს იყო მიბმული, გაიქცა და ფულიც თან გაიყოლა. მას კუპრიაშვილი, კამო და კიდევ ერთი მძარცველი, დათიკო ჩიბრიაშვილი დაედევნა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted კუპრიაშვილის მიერ ნასროლმა ჭურვმა ცხენის ფეხები ააფეთქა, თუმცა, აფეთქების დიაპაზონში იგი თვითონაც მოჰყვა, რის გამოც მიწაზე დაეცა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted გონზე მოსვლა და გაქცევა მან დამატებითი სამხედრო ძალების მოსვლამდე მოახერხა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted დილიჟანსიდან ფული ჩიბრიაშვილმა გაიტაცა,Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ხოლო სხვა მძარცველმა ფული კამოს ფაეტონში გადატვირთა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted სიჩქარის გამო მათ გზაში 20 000 რუბლი დატოვეს,Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted რომელთა ნაწილიც დილიჟანსის მძღოლმა მიისაკუთრა, რის გამოც იგი მოგვიანებით დააკავეს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
გაქცევა და შემდეგი პერიოდი
-2.jpg)
ფულის ხელში ჩაგდების შემდეგ, კამომ სწრაფად დატოვა მოედანი, ხოლო პოლიციის ეტლთან შეხვედრისას მან თავისი თავი კავალერიის კაპიტნად გაასაღა და დაიყვირა: ფული უსაფრთხოდაა. გაიქეცით მოედნისკენ.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted პოლიცმაისტერი ბალაბანსკი ასეც მოიქცა და მხოლოდ მოგვიანებით გააცნობიერა, რომ იგი გაქცეულმა მძარცველმა გააცურა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ამის შემდეგ კამო წავიდა ბანდის შტაბ-ბინაში, სადაც ტანსაცმელი გამოიცვალა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მალევე ყველა მძარცველი სხვადასხვა ადგილას გაიფანტა, მათი დაპატიმრება კი ვერ მოხერხდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ერთ-ერთმა მძარცველმა, ელისო ლომინაძემ, მასწავლებლის ტანსაცმელი ჩაიცვა და მოგვიანებით მოედანზე დაბრუნდა, რათა ხოცვა-ჟლეტისთვის ეყურებინა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მოედანზე მოკლულ მცველებთან და ცხენებთან ერთად კიდევ ორმოცდაათი დაჭრილი ადამიანი იყო.[2]Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ხელისუფლებამ განაცხადა, რომ მხოლოდ 3 ადამიანი გარდაიცვალა, თუმცა, ოხრანკის საიდუმლო არქივების მიხედვით, სინამდვილეში 40 ადამიანი დაიღუპა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
სახელმწიფო ბანკში ზუსტად არ იცოდნენ, თუ რამდენი ფული დაიკარგა ძარცვის შედეგად. საუკეთესო პროგნოზი იყო 341,000 რუბლი (2008 წლისთვის 3,4 მილიონი ამერიკული დოლარი).Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted დაახლოებით 91,000 რუბლი პატარა კუპიურებით იყო შეკრებილი, დარჩენილები კი იყო 500 რუბლიანი ბანკნოტები, რომელთა გადაცვლაც რთული იყო, რადგანაც პოლიციამ მათი სერიული ნომრები იცოდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
სტალინის როლი
დღესდღეობით უცნობი და საკამათოა სტალინის მოქმედებები ძარცვის დღეს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted პ. პავლენკო ამტკიცებს, რომ სტალინმა პირადად შეუტია დილიჟანსს, ხოლო შემდეგ ჭურვის ფრაგმენტით დაიჭრა,Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted კამომ კი მოგვიანებით აღნიშნა, რომ სტალინს ძარცვაში აქტიური მონაწილეობა არ მიუღია და ყველაფერს დისტანციიდან აკვირდებოდა,Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ხოლო სხვა წყარო ამტკიცებს, რომ პოლიციის ანგარიშის მიხედვით, სტალინი დაუნდებელ ხოცვა-ჟლეტას კერძო სახლის აივნიდან სიგარეტით ხელში აკვირდებოდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted კიდევ ერთი წყაროს მიხედვით, ძარცვის დღეს სტალინი მოედანზე კი არა, რკინიგზის სადგურზე იმყოფებოდა,Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ხოლო მოგვიანებით მისმა ცოლისდამ განაცხადა, რომ ძარცვის დღეს სტალინი სახლში გვიან მივიდა და ოჯახს წარმატების შესახებ უთხრა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
მოგვიანებით სტალინის როლი კითხვისნიშნის ქვეშ დააყენეს მისმა კოლეგებმა — ბორის ნიკოლაევსკიმ და ლევ ტროცკიმ (რომელიც მოგვიანებით სტალინის მტერი გახდა, შემდეგ კი უკანასკნელის ბრძანებით მოკლეს). თავის წიგნში, სტალინი — ადამიანის და მისი გავლენის შეფასება, ტროცკიმ გააანალიზა ტფილისის ექსპროპრიაციის დროინდელი პუბლიკაციები და იმდროინდელი ბოლშევიკების აქტივობები და დასკვნაში დაწერა, რომ სხვები იბრძოდნენ, სტალინი კი მათ შორიდან ხელმძღვანელობდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ნიკოლაევსკის აზრით, კამოს ჯგუფის მოღვაწეობაში სტალინის როლი გადაჭარბებულია.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მოგვიანებით ოფიციალური დოკუმენტების არქივებმა აჩვენეს, რომ 1904 წლის ბოლოდან, ან 1905 წლის პირველი თვეებიდან სტალინმა მონაწილეობა მიიღო ექსპროპრიაციების გეგმების შედგენაში და რომ ტფილისში ჩატარებული ძარცვისას ჯგუფის პირველად გეგმებს იგი „კულისებიდან აკონტროლებდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
სპეციალური სამსახურების პასუხი და გამოძიება
.jpg){kind=link}
ძარცვას გამოეხმაურნენ მსოფლიოს გაზეთები: ბომბების წვიმა: რევოლუციონერები ავრცელებენ განადგურებას უამრავი ადამიანის თვალწინ — Daily Mirror, ტფილისის უკანონობა — Times of London, კატასტროფა! — Le Temps in Paris, ჭურვი ბევრს კლავს; 170,000 მიტაცებულია — The New York Times.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted[2]
ხელისუფლებამ არმიის მობილიზაცია მოახდინა, მძარცველების შესაპყრობად და დარჩენილი ფულის დასაცავად მოედანი ალყაში მოაქციეს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted გამოძიებისთვის ტფილისში ჩავიდა დეტექტივთა სპეციალური ნაწილი.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted[2]Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted გამომძიებლებს არ გაუმართლათ — მოწმეთა ჩვენებები განსხვავდებოდა,Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted რის გამოც ხელისუფლებამ ვერ გაარკვია, თუ კონკრეტულად რომელი ჯგუფი იყო პასუხისმგებელი ძარცვაზე. დაადანაშაულეს პოლონელი სოციალისტები, სომხები, ანარქისტები, სოციალისტ-რევოლუციონერი, მათ შორის იყო რუსული სახელმწიფოც კი.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ბრაქმანის მიხედვით, ძარცვიდან რამდენიმე დღის შემდეგ ოხრანკის აგენტმა მუხთაროვმა სტალინი საიდუმლო ბინაში დაკითხა. აგენტებს გააჩნდათ ინფორმაცია, რომ ვიღაცებმა დაინახეს, თუ როგორ უთვალთვალებდა სტალინი ძარცვის პროცესს. მუხთაროვის კითხვაზე, თუ რატომ არ შეატყობინა მას ძარცვის შესახებ, სტალინმა უპასუხა, რომ ძარცვის თავიდან აცილებისთვის მან ხელისუფლებას ადეკვატური ინფორმაცია მიაწოდა. დაკითხვა გადაიზარდა ცხარე კამათში; მუხთაროვმა სტალინს სახეში დაარტყა, რის შემდეგაც იგი ოხრანკის სხვა ოფიცრებმა შეაკავეს. ინცინდენტის შემდეგ მუხთაროვი ოხრანკადან გააგდეს, ხოლო სტალინს ტფილისის დატოვება და ბაქოში დარჩენა უბრძანეს, სადაც იგი საქმის შედეგს უნდა დალოდებოდა. სტალინმა ბაქო მოპარული 20,000 რუბლით 1907 წლის ივლისში დატოვა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მიუხედავად იმისა, რომ რომან ბრაქმანი ამტკიცებს სტალინის ოხრანკასთან თანამშრომლობის მტკიცებულების პოვნას, ისტორიკოსები მაინც დაობენ ამ საკითხზე და კონსენსუსი ჯერ კიდევ არ არის მიღწეული.[3]
ფულის ტრანსპორტირება და კამოს დაპატიმრება
ნაძარცვ ფულს ტფილისში სტალინის მეგობრების, მიხა და მარო ბოჭორიძეების სახლში ინახავდნენ.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ფული მატრასში ჩააკერეს და მისი გადაადგილება და შენახვა ყოველგვარი ეჭვის გარეშე იყო შესაძლებელი.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted შემდეგ მატრასი სხვა, უსაფრთხო სახლში გადაიტანეს, მოგვიანებით კი ტფილისის მეტეოროლოგიური ობსერვატორიის დირექტორის დივანზე დადეს, Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted სავარაუდოდ იმიტომ, რომ თვითონ სტალინიც იქ მუშაობდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ზოგიერთი წყარო ამტკიცებს, რომ სტალინმა პირადად მიიღო მონაწილეობა ფულის ობსერვატორიაში გადატანაში.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ობსერვატორიის დირექტორმა განაცხადა, რომ არასდროს იცოდა მოპარული ფულის მის დივანზე შენახვის შესახებ.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ფულის დიდი ნაწილი კამოს განკარგულებაში იყო, რომელმაც იგი ლენინს ფინეთში (იმ დროისთვის — რუსეთის იმპერიის ნაწილი) წაუღო და დანარჩენი ზაფხული მან ლენინთან ერთად მის აგარაკზე გაატარა. იმავე შემოდგომაზე კამომ იმოგზაურა პარიზში, ბელგიაში (სადაც მან საბრძოლო მასალა შეიძინა) და ბულგარეთში (იქ მან 200 დეტონატორი შეიძინა).Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მოგზაურობის შემდეგ კამო ბერლინში შეხვდა ცნობილ ბოლშევიკ ექიმს იაკობ ჟიტომირსკის და ლენინის წერილი გადასცა, სადაც იგი მას კამოს ჯერ კიდევ ტრავმირებული თვალის მკურნალობას სთხოვდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ლენინმა არ იცოდა, რომ ჟიტომირსკი რუსეთის ხელისუფლების საიდუმლო აგენტი იყო და რომ მან კამოს შესახებ ოხრანკას შეატყობინა,Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted რომელმაც გერმანელ კოლეგებს კამოს დაპატიმრება სთხოვა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted დაკავების დროს კამოს თან ჰქონდა ყალბი ავსტრიული პასპორტი და ჩემოდანი დეტონატორებით, რომელთა გამოყენებასაც იგი სავარაუდოდ სხვა ძარცვაში აპირებდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ბანკნოტების გადაცვლა
კამოს დაპატიმრების შემდეგ ლენინს გაუჩნდა შიში, რომ მას და მის ცოლსაც დააპატიმრებდნენ და ფინეთიდან გაიქცა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მას ასევე ეშინოდა, რომ მას დაედევნებოდნენ, რის გამოც უახლოეს კუნძულზე გასამგზავრებლად გემის ძებნაში ღამით მან გაყინულ ტბაზე 4,8 კილომეტრი გაიარა.[4] გზაში მას და მის ორ თანამგზავრს ყინული ჩაუტყდათ და კინაღამ დაიხრჩვნენ; მოგვიანებით ლენინმა აღნიშნა, რომ ეს სიკვდილისთვის სულელური გზა იყო.[4] ფინეთიდან ის და მისი ცოლი შვეიცარიაში გადავიდნენ.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted[4]
უნომრო ბანკნოტების გადაცვლა ადვილი იყო, თუმცა 500-რუბლიანი კუპიურების სერიული ნომრები ხელისუფლებისთვის ცნობილი იყო, რის გამოც მათი რუსულ ბანკებში გადაცვლა შეუძლებელი გახდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted 1907 წლისთვის ლენინმა მათი გადაცვლა საზღვარგარეთ გადაწყვიტა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted კრასინმა და მისმა ფალსიფიკატორმა ზოგიერთი სერიული ნომრის შეცვლა სცადეს,Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ხოლო ორასი 500-რუბლიანი ბანკნოტის ტრანსპორტირება მარტინ ლიადოვმა მოახდინა (ისინი მის ჟილეტში ლენინმა და მისმა ცოლმა ჩააკერეს).Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ლენინის გეგმის მიხედვით, რამდენიმე ადამიანს მთელი ევროპის ფარგლებში 500-რუბლიანი ბანკნოტები უნდა გადაეცვალა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ჟიტომირსკიმ ამის შესახებ იცოდა და ოხრანკას შეატყობინა,Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ოხრანკამ კი ევროპის პოლიციას ბანკნოტების გადაცვლის მოსურნე ყველა ადამიანის დაპატიმრება სთხოვა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
1908 წლის იანვარში დააპატიმრეს ადამიანები, რომლებსაც ბანკნოტების გადაცვლა სურდათ.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted[5] The New York Times იტყობინებოდა, რომ ერთ-ერთმა ქალმა, რომელიც ბანკნოტის გადაცვლას ცდილობდა, პოლიციის გამოძახების შემდეგ ბანკნოტის შეჭმა გადაწყვიტა. პოლიციამ იგი შეაჩერა: სამართალდამცავებმა მას ყელში ხელი წაავლეს, უკან ამოიღეს ფული, შემდეგ კი ის და მისი თანამზრახველები დააპატიმრეს.[5] სხვებისგან განსხვავებით, გაუმართლა მაქსიმ ლიტვინოვს, რომელიც პარიზში საყვარელთან ერთად დააპატიმრეს. იგი მატარებელში 12 ცალი 500 რუბლიანი-ბანკნოტით ჩაჯდომას და ლონდონში გამგზავრებას ცდილობდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted[6] ფრანგებმა, მიუხედავად რუსეთის ხელისუფლების ექსტრადირების მოთხოვნისა, ლიტვინოვი საფრანგეთიდან უბრალოდ გააგდეს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ოფიციალურად საფრანგეთის ხელისუფლებაში განაცხადეს, რომ რუსეთმა ექსტრადირება ზედმეტად გვიან მოითხოვა, თუმცა, სხვა ვერსიით, მათ უარი თქვეს ექსტრადიციაზე, რადგან ფრანგმა სოციალისტებმა პოლიტიკური ზეწოლის გზით ლიტვინოვის განთავისუფლება მოახერხეს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
მოგვიანებით ლენინის ცოლმა, ნადეჟდა კრუპსკაიამ, თავის მემუარებში ამ ამბებზე ისაუბრა:
ტფილისში მოპოვებული ფული ბოლშევიკებმა რევოლუციური მოღვაწეობისთვის მიიღეს, თუმცა, ფულის გამოყენება შეუძლებელი იყო. იგი შედგებოდა 500 რუბლიანი ბანკნოტებისგან, რომელთა გადაცვლაც არ შეიძლებოდა. ამის გაკეთება შეუძლებელი იყო რუსეთში, რადგანაც ბანკებს ყოველთვის გააჩნდათ ბანკნოტის ნომრები... ფული კი ძალიან გვჭირდებოდა. შესამაბამისად, ამხანაგთა ჯგუფმა მათი გადაცვლა საზღვარგარეთის სხვადასხვა ქალაქებში ერთდროულად სცადა... ჟიტომირსკიმ ამის შესახებ პოლიცია გააფრთხილა, რის გამოც გადაცვლაში ჩათრეული ადამიანები დააპატიმრეს. ციურიხის ჯგუფის წევრი, ლეტი, სტოკჰოლმში დააკავეს, ოლგა რავიჩი, ჟენევის ჯგუფის წევრი კი მიუნხენში ბოგდასარიანთან და ხოჯამარინთან ერთად დააკავეს. ჟენევას ასევე ემსხვერპლა ნ. ა. სემაშკო, რომლის სახელზეც დაპატიმრებული ადამიანის მიერ გაგზავნილი წერილი მივიდა.[7]
ბრაკმენი ამტკიცებს, რომ მიუხედავად დაპატიმრებებისა, ლენინი მაინც არ ტოვებდა 500-რუბლიანი ბანკნოტების გადაცვლის იმედს. ლენინმა მოსკოვში ბანკნოტების გარკვეული ნაწილი უცნობ ქალს 10,000 რუბლში გაუცვალა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ნიკოლაევსკის მიხედვით, ლენინმა ბანკნოტების გაცვლას დაპატიმრებების შემდეგ თავი დაანება, თუმცა, ბოგდანოვმა ბანკნოტების გაცვლა ჩრდილოეთ ამერიკაში სცადა და კრახი განიცადა, კრასინმა კი კიდევ გააყალბა სერიული ნომრები და ფული გადაცვალა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მალევე, ლენინის თანამოაზრეებმა დარჩენილი ბანკნოტები თავიანთ ტერიტორიაზე დამარხეს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted[8]
კამოს გასამართლება
დაპატიმრების შემდეგ ბერლინში მყოფმა კამომ თავისი ადვოკატის, ოსკარის კონის შუამავლობით კრასინისგან წერილი მიიღო, რომელშიც იგი კამოს შეშლილის განსახიერებას ურჩევდა, რაც მას სასამართლოს თავიდან აცილებაში დაეხმარებოდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted თავისი შეშლილობის დემონსტრაციისთვის კამო უარს ამბობდა საჭმელზე, იხევდა თავის ტანსაცმელს და თმებს, სცადა თავის ჩამოხრჩობა, გადაიჭრა ვენები და თავისი ექსკრემენტებიც კი შეჭამა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted კამოს შეშლილობაში დასარწმუნებლად გერმანელმა ექიმებმა მის ფრჩხილებქვეშ ქინძისთავებით უჩხვლიტეს, ზურგში გრძელი ნემსი შეარჭეს და ცხელი რკინით დადაღეს, თუმცა კამოს არ შეუწყვეტია შეშლილის თამაში.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ამ შემოწმების შემდეგ ბერლინის ფსიქიატრიული საავადმყოფოს მთავარმა ექიმმა დაწერა, რომ არ გვაქვს არანაირი მიზეზი იმისთვის, რომ ეჭვი შევიტანოთ კამოს შეშლილობაში. ცხადია, რომ იგი ფსიქიკურად დაავადებულია, რის გამოც იგი არ არის სასამართლოს წინაშე წარდგომის ან სასჯელის მოხდის მდგომარეობაში. საეჭვოა, რომ იგი სრულად გამოჯანმრთელებას შეძლებს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
1909 წელს კამოს ექსტრადიცია რუსულ ციხეში მოხდა, სადაც მან შეშლილის განასახიერება გააგრძელა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted 1910 წლის აპრილში დაიწყო მისი სასამართლო პროცესი ტფილისის ძარცვაში შეტანილი წვლილისათვის.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted პროცესებზე იგი ყველაფერს იგნორს უკეთებდა და აჭმევდა მაისურში დამალულ ჩიტს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted პროცესი შეჩერდა მას შემდეგ, რაც ხელისუფლებამ კამოს შეურაცხადობა დაადგინა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted საბოლოოდ, სასამართლომ აღმოაჩინა, რომ კამოს ტფილისის ძარცვის დროს ყველაფერი ესმოდა, თუმცა ამ მომენტისთვის ფსიქიკურად დაავადებული იყო და გამოჯანმრთელებამდე ფსიქიატრიულ საავადმყოფოში ყოფილიყო.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted 1911 წლის აგვისტოში, შეშლილობიდან სამი წლის შემდეგ, კამო ტფილისის ფსიქიატრიული პალატიდან გაიქცა. გასაქცევად მან ფანჯრის გისოსები გადახერხა და ქვევით თავის მიერვე დამზადებული თოკით ჩავიდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
კამო მოგვიანებით თავის გამოცდილებაზე ყვებოდა:
გაქცევის შემდეგ კამო და ლენინი ერთმანეთს პარიზში შეხვდნენ, სადაც ლენინმა კამოს შეატყობინა,[8] რომ მას, ბოგდანოვსა და კრასინს შორის განხეთქილება მოხდა.[8] კამომ, თავის მხრივ, ლენინს დაპატიმრების და შეშლილობის სიმულაციის შესახებ მოახსენა.[8] პარიზის დატოვების შემდეგ კამო შეხვდა კრასინს და კიდევ ერთი შეარაღებული ძარცვა დაგეგმა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted იგი ძარცვამდე დაიჭირეს — 1913 წელს, ტფილისში, მისი სასამართლო პროცესი გაიმართა, სადაც მას ტფილისის ძარცვისთვის და სხვა დანაშაულებისთვის ასამართლებდნენ.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ამჯერად, დაპატიმრებულ კამოს შეშლილობა არ განუსახიერებია, თუმცა, იგი ისე იქცეოდა, თითქოს დავიწყებული ჰქონდა, თუ რა მოხდა ბოლო შეშლილობის დროს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted სასამართლო პროცესი მოკლე აღმოჩნდა — კამოს სიკვდილით დასჯა მიუსაჯეს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
კამო სიკვდილს კიდევ ერთხელ გადაურჩა — რომანოვების დინასტიის 300 წლის თავზე მისი და სხვა პატიმრების სასჯელი შეამსუბუქეს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted კიდევ უფრო მას 1917 წლის რუსეთის რევოლუციის შემდეგ გაუმართლა, როდესაც იგი საერთოდ გაათავისუფლეს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ძარცვის შემდეგ
გავლენა ბოლშევიკებზე
ძარცვის ორგანიზატორებიდან მხოლოდ კამო გაასამართლეს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted თუ თავიდან გაუგებარი იყო, თუ ვინ მოაწყო ძარცვა, მისი დაპატიმრების შემდეგ ცხადი გახდა, რომ მოვლენებში ბოლშევიკები იყვნენ ჩარეულნი.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მენშევიკებმა ჩათვალეს, რომ ბოლშევიკებმა მათ უღალატეს; ძარცვა ამტკიცებდა, რომ ბოლშევიკური ცენტრი გაერთიანებული ცენტრალური კომიტეტისგან დამოუკიდებლად მოქმედებდა და პარტიის კონგრესის მიერ აკრძალულ ზომებს ატარებდა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მენშევიკებს მათმა ლიდერმა, გიორგი პლეხანოვმა, ბოლშევიკებისგან გამოყოფისკენ მოუწოდა. მისმა კოლეგამ, იულიუს მარტოვმა განაცხადა, რომ ბოლშევიკური ცენტრი იყო რაღაც საიდუმლო კომიტეტსა და კრიმინალურ ბანდას შორის.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted პარტიის ტფილისის კომიტეტმა სტალინი და ძარცვაში ჩარეული პარტიის სხვა წევრები გარიცხა,Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted თუმცა, ბოლშევიკებმა ხელი შეუშალეს პარტიას ლენინის ქმედებების გამოძიებაში.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ძარცვის გამო ბოლშევიკებმა კიდევ უფრო დაკარგეს პოპულარობა საქართველოში, ტფილისში კი ისინი ეფექტიანი ლიდერობის გარეშე დარჩნენ. 1907 წლის ნოემბრიდან, ცოლის, კატო სვანიძეს გარდაცვალების შემდეგ, სტალინი იშვიათად ბრუნდებოდა ტფილისში. საქართველოში სხვა გავლენიანი ბოლშევიკები, როგორებიც იყვნენ მიხეილ ცხაკაია და ფილიპ მახარაძე, ქვეყანაში 1907 წლიდან არ ჩანდნენ. კიდევ ერთი ცნობილი ბოლშევიკი, სტეფანე შაუმიანი ბაქოში გადავიდა. ბოლშევიკების პოპულარობა ტფილისში სულ უფრო და უფრო ეცემოდა, 1911 წლისთვის კი მათი რაოდენობა ქალაქში დაახლოებით 100 იყო.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ძარცვის გამო ბოლშევიკური ცენტრი არაპოპულარული გახდა ფართო ევროპულ სოციალ-დემოკრატიულ ჯგუფებში.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ლენინის სურვილი, უარი ეთქვა ძარცვის მემკვიდრეობაზე, შეიძლება ახსნას კონფლიქტმა მასსა და ბოგდანოვ-კრასინს შორის.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted კამოს ბანდისგან დისტანციას იცავდა სტალინიც, რომელსაც ძარცვაში თავისი მონაწილეობა ფართო მასებში არასდროს გაუტანია.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
მძარცველები საბჭოთა კავშირში
ოქტომბრის რევოლუციის შემდეგ ძარცვაში ჩარეულმა ბოლშევიკებმა ახლად შექმნილ საბჭოთა კავშირში ძალაუფლება მოიპოვეს. ლენინი გახდა საბჭოთა კავშირის პირველი ლიდერი (სახალხო კომისართა საბჭოს თავმჯდომარე) თავის გარდაცვალებამდე (1924), მისი მემკვიდრე კი სტალინი გახდა, რომელიც საბჭოთა კავშირს გარდაცვალებამდე, 1953 წლამდე მართავდა. მაქსიმ ლიტვინოვი გახდა საბჭოთა დიპლომატი, 1930-1939 წლებში კი იგი საგარეო საქმეთა სახალხო კომისარი იყო. ლეონიდ კრასინი, რომელმაც ბოლშევიკები 1909 წლის შემდეგ დატოვა, თუმცა, 1917 წელს მათ კვლავ შეუერთდა. იგი საბჭოთა კავშირის უცხოური ვაჭრობის სახალხო კომისარი და ლონდონში საბჭოთა ვაჭრობის წარმომადგენელი იყო თავის გარდაცვალებამდე (1926).Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
კამოს ციხიდან გამოსვლის შემდეგ იგი საბჭოთა საბაჟოში მუშაობდა, რადგანაც, სხვადასხვა მონაცემებით, საიდუმლო პოლიციაში მუშაობისთვის იგი არასტაბილური იყო.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted იგი გარდაიცვალა 1922 წელს — ველოსიპედით სიარულის დროს მას სატვირთო მანქანა შეეჯახა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მართალია, მისი განზრახ მკვლელობის შესახებ არანაირი მტკიცებულება არ არსებობს, მაგრამ ერთ-ერთი თეორიით, სტალინმა კამოს მკვლელობა უკანასკნელის გასაჩუმებლად მოაწყო.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ბოგდანოვი პარტიიდან 1909 წელს განსხვავებული ფილოსოფიური ხედვების გამო გარიცხეს. ოქტომბრის რევოლუციის შემდეგ იგი პროლეკულტის (ორგანიზაცია, რომელსაც ახალი პროლეტარული კულტურის დამკვიდრებისთვის უნდა შეეწყო ხელი) მთავარი იდეოლოგი გახდა.
კამოს მონუმენტი
ერევანსკის მოედანს 1921 წელს საბჭოთა ხელისუფლებამ ლენინის მოედნის სახელი მიანიჭა, ხოლო 1956 წელს იქ ლენინის ქანდაკება აღმართეს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted[9] მიუხედავად იმისა, რომ კამოს სისხლიან ძარცვაში მონაწილეობას აბრალებდნენ, იგი მაინც იქ დაასაფლავეს, ხოლო მოედანთან ახლოს მდებარე პუშკინის ბაღში მისი იაკობ ნიკოლაძის მიერ შექმნილი მონუმენტიც კი დადგეს;Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted[10] სტალინის ხელისუფლების დროს კამოს მონუმენტი სხვა ადგილას გადაიტანეს.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted მოედანზე მდებარე ლენინის ძეგლი 1991 წლის აგვისტოში, საბჭოთა კავშირის არსებობის ბოლო თვეებში დაემხო, 2006 წელს კი მის ადგილას თავისუფლების მონუმენტი აღმართეს. 1991 წელს მას ასევე სახელიც შეუცვალეს — ლენინის მოედანი თავისუფლების მოედნად გადაიქცა.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted[11]
შენიშვნები
- ა იოსებ სტალინი თავისი ცხოვრების განმავლობაში სხვადასხვა სახელებით იყო ცნობილი. მისი ნამდვილი სახელი იყო „იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი“, თუმცა, მისი მეგობრები და ოჯახი მას „სოსო“-ს ეძახდნენ.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted რევოლუციური მოღვაწეობის ადრეულ წლებში, რომელშიც 1907 წელიც შეიძლება შედიოდეს, იგი ცნობილი იყო თავისი ფსევდონიმი „კობა“-თი, რომელიც მან ალექსანდრე ყაზბეგის ნოველის, „მამის მკვლელის“ ერთ-ერთი პერსონაჟისგან მიიღო.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted სტალინი ასევე აქვეყნებდა თავის ლექსებს როგორც „სოსელო“.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted 1912 წლიდან მან დაიწყო ახალი ფსევდონიმის, „სტალინი“-ს გამოყენება, რომელიც 1917 წლის ოქტომბრის შემდეგ მისი გვარიც გახდა. რუსული ენიდან „სტალინი“ ითარგმნება როგორც „ფოლადის კაცი“.Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted ამ სტატიაში იგი მოხსენიებულია როგორც იოსებ სტალინი.
ლიტერატურა
<templatestyles src="თარგი:Refbegin/styles.css" />
- Roman Brackman (რომან ბრაქმანი) –, The Secret File of Joseph Stalin: a Hidden Life (იოსებ სტალინის საიდუმლო ფაილი: დამალული ცხოვრება), თარგი:ადგილის მითითება ბიბლიობმულებში: Psychology Press, 2000, ISBN 978-0-7146-5050-0Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- Tim Burford (ტიმ ბარფორდი) –, Georgia (საქართველო), თარგი:ადგილის მითითება ბიბლიობმულებში: Bradt Travel Guides, 2008, ISBN 978-1-84162-261-3Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- David Christian (დეივიდ კრისტიანი) –, Imperial and Soviet Russia: power, privilege, and the challenge of modernity (იმპერიული და საბჭოთა რუსეთი: ძალაუფლება, უპირატესობა და თანამედროვეობის გამოწვევა), თარგი:ადგილის მითითება ბიბლიობმულებში: Palgrave Macmillan, 1997, ISBN 978-0-312-17352-4Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- Anna Geifman (ანა გაიფმანი) –, Thou Shalt Kill: Revolutionary Terrorism in Russia, 1894–1917 (შენ მოკლავ: რევოლუციური ტერორიზმი რუსეთში, 1894–1917), თარგი:ადგილის მითითება ბიბლიობმულებში: Princeton University Press, 1993, ISBN 978-0-691-08778-8Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- Stephen F. Jones (სტეფენ ფ. ჯოუნსი) –, Socialism in Georgian Colors: The European Road to Social Democracy, 1883–1917 (სოციალიზმი ქართულ ფერებში: ევროპული გზა სოციალ-დემოკრატიისკენ, 1883–1917), თარგი:ადგილის მითითება ბიბლიობმულებში: Harvard University Press, 2005, ISBN 978-0-674-01902-7Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- ნადეჟდა კრუპსკაია –, Reminiscences of Lenin (ლენინის მემუარები), Marxists Internet Archive, 1970.
- Miklós Kun (მიკლოს კუნი) –, Stalin: an unknown portrait (სტალინი: უცნობი პორტრეტი), თარგი:ადგილის მითითება ბიბლიობმულებში: Central European University Press, 2003, ISBN 978-963-9241-19-0Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- Борис Николаевский (Boris Nicolaevsky; ბორის ნიკოლაევსკი) –, On the history of the Bolshevist Center, in: Secret pages of history, Ed. Yu. G. Felshtinsky (ბოლშევიკური ცენტრის ისტორია: ისტორიის საიდუმლო ფურცლები. რედ: ი. ფელტშინსკი), თარგი:ადგილის მითითება ბიბლიობმულებში: Humanities Publishing, 1995, ISBN 978-5-87121-007-9Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- Simon Sebag Montefiore (საიმონ სებაგ-მონტეფიორე) –, Young Stalin (ახალგაზრდა სტალინი), თარგი:ადგილის მითითება ბიბლიობმულებში, 2008, ISBN 978-1-4000-9613-8Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- David Shub (დეივიდ შაბი) –, Kamo-the Legendary Old Bolshevik of the Caucasus (კამო – კავკასიის ლეგენდარული ძველი ბოლშევიკი), ტ. 19, 1960. — გვ. 227–247.
- Борис Суварин (Boris Souvarine; ბორის სუვარინი) –, Stalin: A Critical Survey of Bolshevism (სტალინი: ბოლშევიზმის კრიტიკული მიმოხილვა), თარგი:ადგილის მითითება ბიბლიობმულებში: Kessinger Publishing, 2005, ISBN 978-1-4191-1307-9Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
- Лев Трокций (Leon Trotsky; ლევ ტროცკი) –, Stalin – An Appraisal of the Man and his Influence (სტალინი – კაცის და მისის გავლენის შეფასება), თარგი:ადგილის მითითება ბიბლიობმულებში: Stein and Day, 1970.
- Adam Ulam (ადამ ალამი) –, The Bolsheviks: the intellectual and political history of the triumph of communism in Russia (ბოლშევიკები: რუსეთში კომუნიზმის ტრიუმფის ინტელექტუალური და პოლიტიკური ისტორია), თარგი:ადგილის მითითება ბიბლიობმულებში: Harvard University Press, 1998, ISBN 978-0-674-07830-7Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted.
სქოლიო
- ↑ Salisbury, Harrison E. (1981). Black Night White Snow. Da Capo Press, გვ. 221.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 "Bomb Kills Many; $170,000 Captured". The New York Times. The New York Times Company. 1907-06-27.
- ↑ Yuri Felshtinsky, ed. (1999). Был ли Сталин агентом охранки? (Was Stalin an Okhrana agent?) (რუსულად). Teppa. ISBN978-5-300-02417-8.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Krupskaya 1970, Chapter:Again Abroad – End of 1907
- ↑ 5.0 5.1 "Held As Tiflis Robbers". The New York Times. The New York Times Company. 1908-01-19.
- ↑ "Alleged Nihilists Arrested In Paris; Russian Students, Man and Woman, Suspected of Many Political Crimes. Lived in Latin Quarter, Their Rooms Rendezvous for Revolutionists – Believed That They Planned Assassinations". The New York Times. The New York Times Company. 1908-02-08
- ↑ კრუპსკაია 1970, Chapter:Years of Reaction – Geneva – 1908
- ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 კრუპსკაია 1970, Chapter:Paris – 1909–1910
- ↑ "Communist Purge of Security Chiefs Continues".The Sydney Morning Herald. Fairfax Media. AAP. 1953-07-17. გვ. 1.
- ↑ Soviet Union. Posolʹstvo (U.S) (1946). "USSR Information Bulletin". USSR Information Bulletin. 6(52–67): 15.
- ↑ Remnick, David (1990-07-05). "The Day Lenin Fell On His Face; In Moscow, the Icons Of Communism Are Toppling" Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted. The Washington Post. The Washington Post.