შინაარსზე გადასვლა

ბუდაპეშტი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ქალაქი
ბუდაპეშტი
Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ზემოდან, მარცხნიდან მარჯვნივ: მდინარე დუნაი და უკანა ფონზე მატიაშის ეკლესია, ბუდას ციხესიმაგრე გელერტის მთიდან, უნგრეთის პარლამენტი, გმირთა მოედანი, წმინდა იშტვანის ბაზილიკა
Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted


Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ქვეყანა

{{ქვეყნის მონაცემები Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted | ქვეყნის დროშა2 | name = Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted | variant = | size =

}}
დაქვემდებარება დედაქალაქი
შიდა დაყოფა Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
კოორდინატები Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ქალაქის მერი Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
დაარსდა Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
პირველი ხსენება [[Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted]]
ფართობი 525,14 კმ²
ცენტრის სიმაღლე Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ოფიციალური ენა Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
მოსახლეობა Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
სიმჭიდროვე 3347,02 კაცი/კმ²
სასაათო სარტყელი Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
სატელეფონო კოდი Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
საფოსტო ინდექსი Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
საავტომობილო კოდი Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
ოფიციალური საიტი budapest.hu
Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
[[:commons:Category:Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted|Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted]] ვიკისაწყობში

Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted

ბუდაპეშტი (უნგრ. Budapest) — უნგრეთის დედაქალაქი და მოსახლეობის რაოდენობით ქვეყნის ყველაზე დიდი ქალაქი. მოსახლეობის მიხედვით ის ევროკავშირის სიდიდით მეცხრე ქალაქია,[1][2][3] სადაც 525კმ² ფართობის ტერიტორიაზე 1 752 286 ადამიანი ცხოვრობს.[4] ბუდაპეშტი, რომელიც ერთოდროულად ქალაქიცაა და მედიეც, ქმნის ბუდაპეშტის აგლომერაციის ცენტრს. აგლომერაციის ფართობი 7626კმ²-ია და მისი მოსახლეობა 3 303 786 კაცს შეადგენს, რაც მთელი უნგრეთის მოსახლეობის 33%-ია.[5][6]

ბუდაპეშტის ისტორია იწყება მაშინ, როდესაც ადრეული კელტური დასახლება რომაულ ქალაქ აკვინკუმად გარდაიქმნა[7][8] და ქვემო პანონიის დედაქალაქი გახდა.[7] უნგრელები ამ ადგილზე IX საუკუნის ბოლოს გამოჩნდნენ,[9] მაგრამ 1241–42 წლებში ტერიტორია მონღოლების შემოსევის დროს გაიძარცვა და განადგურდა.[10] აღდგენილი ბუდა XV საუკუნისთვის რენესანსული ჰუმანიზმის ერთ-ერთ მთავარ ცენტრად გადაიქცა.[11][12][13] 1526 წელს მოჰაჩის ბრძოლას ოსმალების თითქმის 150 წლიანი მმართველობა მოჰყვა.[14] 1686 წელს ბუდას გათავისუფლების შემდეგ, რეგიონი განვითარების ახალ ეპოქაში შევიდა და პეშტ-ბუდა გლობალური ქალაქი გახდა, ხოლო 1873 წლის 17 ნოემბერს ბუდას, ობუდასა და პეშტის გაერთიანების შემდეგ ახალ დედაქალაქს „ბუდაპეშტი“ ეწოდა.[4][15] ბუდაპეშტი, ასევე, ავსტრია-უნგრეთის იმპერიის თანადედაქალაქი გახდა,[16] რომელიც 1918 წელს პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ დაიშალა. ქალაქი იყო 1848 წლის უნგრეთის რევოლუციის, 1945 წლის ბუდაპეშტის ბრძოლისა და 1956 წლის უნგრეთის რევოლუციის ეპიცენტრი.[17][18]

ბუდაპეშტი არის ბეტა + გლობალური ქალაქი რომელსაც აქვს ძლიერი კომერცია, ფინანსები, მედია, ხელოვნება, მოდა, კვლევები, ტექნოლოგიები, განათლება და გართობა.[19][20] უნგრეთის ფინანსური ცენტრი,[21] 2014 წელს ევროპის რიგით მეორე სწრაფად განვითარებად ურბანულ ეკონომიკად დასახელდა.[22] ბუდაპეშტში მდებარეობს ინოვაციისა და ტექნოლოგიის ევროპული ინსტიტუტის[23], ევროკავშირის პოლიციის კოლეჯისა[24] და ჩინეთის საინვესტიციო ხელშეწყობის სააგენტოს პირველი საგარეო ოფისის შტაბ-ბინები.[25] ბუდაპეშტში წარმოდგენილია 40-ზე მეტი კოლეჯი და უნივერსიტეტი, მათ შორის, ეტვეშ ლორანდის უნივერსიტეტი, ბუდაპეშტის კორვინუსის უნივერსიტეტი, ზემელვაისის უნივერსიტეტი და ბუდაპეშტის ტექნოლოგიისა და ეკონომიკის უნივერსიტეტი.[26][27] 1896 წელს გახსნილი[28] ბუდაპეშტის მეტროთი ყოველდღიურად 1,27 მილიონი ადამიანი, ხოლო ბუდაპეშტის ტრამვაის მომსახურებით კი 1,08 მილიონი ადამიანი სარგებლობს.[29]

ბუდაპეშტის ცენტრალური რაიონი, მდინარე დუნაის გასწვრივ, გამოცხადებულია იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ნაწილად და წარმოდგენილია კლასიკური არქიტექტურის რამდენიმე ცნობილი ძეგლით, მათ შორისაა უნგრეთის პარლამენტი და ბუდას ციხესიმაგრე.[30] ქალაქს ასევე აქვს 80-მდე გეოთერმული წყარო,[31] თერმული წყლის გამოქვაბულების უდიდესი სისტემა,[32] სიდიდით მეორე სინაგოგა და სიდიდით მესამე პარლამენტის შენობა მსოფლიოში.[33] ბუდაპეშტი ყოველწლიურად 12 მილიონამდე ტურისტს მასპინძლობს, რაც მას ევროპის ერთ-ერთ ყველაზე მოთხოვნად მიმართულებად აქცევს.[34] ის ასევე Big7Media-ს „ევროპის 2020 წლის საუკეთესო მიმართულებების“ სიის სათავეშიც მოექცა.[35] კომპანია Which?-ის მიერ ჩატარებულ ანალოგიურ გამოკითხვაში ბუდაპეშტმა მესამე ადგილი დაიკავა.[36]

გეოგრაფია

კლიმატი

Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permittedLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted

სქოლიო

  1. ↑ Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
  2. ↑ Taşan-Kok, Tuna (2004). Budapest, Istanbul and Warsaw: Institutional and spatial change. Eburon Uitgeverij, გვ. 41. ISBN 978-90-5972-041-1Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted. 
  3. ↑ Meer, Dr Jan van der; Carvalho, Dr Luis; Berg, Professor Leo van den (28 May 2014) Cities as Engines of Sustainable Competitiveness: European Urban Policy in Practice. Ashgate Publishing, Ltd.. ISBN 978-1-4724-2704-5Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted. 
  4. ↑ 4.0 4.1 Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
  5. ↑ About Budapest Transport Association. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 ოქტომბერი 2008. ციტირების თარიღი: 8 ნოემბერი 2021. About Budapest Transport Association. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 ოქტომბერი 2008. ციტირების თარიღი: 8 ნოემბერი 2021.
  6. ↑ telep lista. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 25 ნოემბერი 2006. ციტირების თარიღი: 8 ნოემბერი 2021. telep lista. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 25 ნოემბერი 2006. ციტირების თარიღი: 8 ნოემბერი 2021.
  7. ↑ 7.0 7.1 Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
  8. ↑ Sugar, Peter F. (1990). „Hungary before the Hungarian Conquest“, A History of Hungary. Indiana University Press, გვ. 3. ISBN 0-253-20867-XLua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted. 
  9. ↑ Budapest. Travel Channel. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 9 ოქტომბერი 2008. ციტირების თარიღი: 8 ნოემბერი 2021.
  10. ↑ თარგი:Cite EB1911
  11. ↑ Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
  12. ↑ Casmir, Fred L. (1995). „Hungarian culture in communication“, Communication in Eastern Europe: The Role of History, Culture, and media in contemporary conflicts. Lawrence Erlbaum Associates, გვ. 122. ISBN 0-8058-1625-9Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted. [მუდმივი მკვდარი ბმული]
  13. ↑ Nagy, Balázs; Rady, Martyn; Szende, Katalin; Vadas, András (2016) Medieval Buda in Context. Leiden, Boston: Brill. ISBN 9789004307674Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted. OCLC 1030542604. 
  14. ↑ Molnar, A Concise History of Hungary, Chronology pp. 15
  15. ↑ Molnar, A Concise History of Hungary, Chronology pp. 15.
  16. ↑ Alexander Watson, Ring of Steel: Germany and Austria-Hungary at War, 1914–1918 (2014). pp 536–40.: In the capital cities of Vienna and Budapest, the leftist and liberal movements and opposition parties strengthened and supported the separatism of ethnic minorities.
  17. ↑ UN General Assembly Special Committee on the Problem of Hungary (1957) Chapter II.C, para 58 (p. 20). (1.47 MB)
  18. ↑ John Lukacs (1994). Budapest 1900: A Historical Portrait of a City and Its Culture. Grove Press, გვ. 222. ISBN 978-0-8021-3250-5Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted. 
  19. ↑ Hungary: Emerging Economic Power In Central And Eastern Europe. Thomas White International. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 10 ოქტომბერი 2017. ციტირების თარიღი: 10 ნოემბერი 2021.
  20. ↑ The World According to GaWC 2020. Globalization and World Cities. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 აგვისტო 2020. ციტირების თარიღი: 31 August 2020
  21. ↑ The Global Financial Centres Index 21. Long Finance (March 2017). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 ივნისი 2017. ციტირების თარიღი: 10 ნოემბერი 2021.
  22. ↑ Budapest Europe's Second Fastest-Developing Urban Economy, Study Reveals – The study examines the development of the world's 300 largest urban economies, ranking them according to the pace of development.. Brookings Institution (23 January 2015). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 10 ოქტომბერი 2017. ციტირების თარიღი: 8 March 2016
  23. ↑ Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted
  24. ↑ European Union Document Nos. 2013/0812 (COD), ENFOPOL 395 CODEC 2773 PARLNAT 307
  25. ↑ Budapesten nyílik az első kínai befektetési támaszpont külföldön hu. Heti Világgazdaság. ციტირების თარიღი: 26 May 2018
  26. ↑ Academic Ranking of World Universities 2015. ShanghaiRanking Consultancy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 30 ოქტომბერი 2015. ციტირების თარიღი: 10 ნოემბერი 2021.
  27. ↑ CWUR 2015 – World University Rankings. Center for World University Rankings. ციტირების თარიღი: 25 July 2015
  28. ↑ Electric Railway Society (2003). https://books.google.com/books?id=9DdeAAAAIAAJ&redir_esc=y. Doppler Press. p. 61. Retrieved 29 August 2012.
  29. ↑ Mátyás Jangel. (September 2010) Közszolgáltatási szerződés, utasjogok, a szolgáltatástervezés és ellenőrzés folyamata a kötöttpályás helyi- és elővárosi közforgalmú közlekedésben hu (pdf) გვ. 10 (and 3). BKV Zrt. Közlekedési Igazgatóság [Directorate of Public Office. Transport]. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 28 იანვარი 2015. ციტირების თარიღი: 10 ნოემბერი 2021. Metro usage per day – Line 1: 120,000; Line 2: 405,000; Line 3: 630,000. (Line 4 began operations in 2014, with a 110,000 ridership estimated by Centre for Budapest Transport (BKK) based on the latest year.)
  30. ↑ World Heritage Committee Inscribes 9 New Sites on the World Heritage List. Unesco World Heritage Centre. ციტირების თარიღი: 31 January 2008
  31. ↑ Hungary's, Budapest's and Balaton's Guide: Budapest's spas: Gellért, Király, Rác, Ru..'l'; l;lldas, Széchenyi, Lukács. Guideviaggi.net. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 28 სექტემბერი 2008. ციტირების თარიღი: 10 ნოემბერი 2021.
  32. ↑ Big underground thermal lake unveiled in Budapest, Hungary. Tvnz.co.nz (19 November 2008). ციტირების თარიღი: 7 July 2009
  33. ↑ The Parliament of Hungary is the world's third largest Parliament building. visitbudapest.travel. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2 ივლისი 2017. ციტირების თარიღი: 25 June 2017
  34. ↑ Euromonitor International's top city destinations ranking. Euromonitor. ციტირების თარიღი: 17 October 2019
  35. ↑ Thorn, Elizabeth. (30 September 2019) The 7 Hottest European Destinations For 2020. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 17 ოქტომბერი 2019. ციტირების თარიღი: 24 October 2019
  36. ↑ Best City Breaks in Europe. ციტირების თარიღი: 24 October 2019

Lua error: Cannot create process: proc_open(/dev/null): Failed to open stream: Operation not permitted

იუნესკოს დროშა მსოფლიო მემკვიდრეობა UNESCO, ობიექტი № 400
ინგლ. • რუს. • ფრ.
ხ • გ • რ
ხ • გ • რ
მოძიებულია „https://wiki.ge/w/index.php?title=ბუდაპეშტი&oldid=5791“-დან